مطالعه مقاومت به خشكي در اكوتيپ‌هاي مختلف سير بر اساس شاخص‌هاي تحمل در شرايط آب‌و‌هوايي همدان

خشكي و محدوديت آب از جمله مهمترين مسائل مرتبط با بخش كشاورزي براي افزايش راندمان و توليد مطلوب محصولات زراعي و باغي در دنيا و از جمله ايران مي‌باشد. عبور موفق از خشكي مستلزم تحقيقات و پژوهش‌هاي كاربردي در اين بخش مي‌باشد. در اين پژوهش براي بررسي تنوع‌ژنتيكي اكوتيپ‌هاي سير، غربال و شناسايي اكوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي، تعداد شش اكوتيپ سير در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 402-1401 در دو شرايط محيطي تحت تنش خشكي و بدون تنش خشكي طراحي و اجرا گرديد. شاخص‌هاي تحمل به خشكي مورد بررسي عبارت بودند از: شاخص عملكرد (YI)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص ميانگين هارمونيك (HAM)، شاخص بهره‌وري متوسط (MP)، شاخص پايداري عملكرد (YSI)، شاخص حساسيت به تنش (SSI) و شاخص تحمل (TOL) كه بر اساس عملكرد اقتصادي سير در دو شرايط محيطي فوق‌الذكر اندازه‌گيري شدند. بر اساس نتايج حاصله از تجزيه واريانس، شاخص عملكرد در شرايط بدون تنش خشكي و شاخص عملكرد در شرايط تنش خشكي در سطح احتمال يك درصد معني‌دار گرديد. در اين مطالعه، شاخص‌هاي STI، SSI،MP ، GMP، HAM، YI، YSI، DI و STS در سطح احتمال يك درصد معني‌دار شدند كه نشان‌دهنده تنوع موجود در بين اكوتيپ‌هاي سير از نظر شاخص‌هاي مورد مطالعه مي‌باشد. بر اساس نتايج تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي براي شاخص‌هاي تحمل به خشكي، مجموع دو مؤلفه اول و دوم 94 درصد از تغييرات ايجاد شده را توجيه نمودند. همبستگي بين عملكرد در شرايط بدون تنش خشكي (Yp) با صفات عملكرد در شرايط تنش خشكي (Ys) و شاخص‌هاي MP، GMP،HAM ، YI، ATI، YSI و STS همبستگي مثبت و معني‌داري را نشان داد. در نمودار باي‌پلات اكوتيپ‌هاي ̓بهار 2 و ̓سولان در جوار شاخص‌هاي STI، ATI،  GMPو MP كه شاخص‌هاي تحمل به خشكي مي‌باشند قرار گرفتند و اين دو اكوتيپ (̓بهار 2 و سولان) بر اساس نمودار سه بعدي نيز در گروه اول قرار گرفتند. لذا بر اساس نمودار باي‌پلات نيز اين اكوتيپ‌ها، اكوتيپ‌هاي مطلوب و شاخصي بوده‌اند. بر اساس تجزيه خوشه‌اي اكوتيپ‌ها به دو گروه دسته‌بندي شدند، گروه اول شامل اكوتيپ‌هاي ̓مريانج، ̓بهار 1 و امام‌زاده‌كوه (̓توئيجين) و گروه دوم شامل اكوتيپ‌هاي ̓بهار 2، ̓سولان و اسدآباد بودند. در گروه اول اكوتيپ‌هايي با عملكرد كمتر و در گروه دوم اكوتيپ‌هايي با عملكرد بالاتر و مناسب‌تر قرار گرفتند. به‌طور كلي و بر اساس كليه تجزيه‌هاي آماري مورد استفاده در پژوهش حاضر به‌ترتيب اكوتيپ‌هاي بهار 2 و سولان بيشترين عملكرد زيست‌توده را به خود اختصاص دادند.