تبيين مؤلفه‌هاي خدمات كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني بر اساس معيارهاي جامعه اطلاعاتي و ابعاد جهاني شدن با رويكرد نظريه داده‌بنياد

هدف: هدف اين پژوهش، شناسايي و تبيين مؤلفه‌هاي خدمات كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني بر اساس معيارهاي جامعه اطلاعاتي و ابعاد جهاني شدن است.روش پژوهش: نوع پژوهش كاربردي با رويكرد كيفي است كه با روش تحليل محتواي كيفي، نظريه داده‌بنياد و ابزار مصاحبه گردآوري شده است. روش نمونه‌گيري هدفمند است. جامعه پژوهش نيز 22 نفر از متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسي با زمينه تخصصي جامعه اطلاعاتي، جهاني شدن و ارزيابي خدمات كتابخانه‌ها هستند كه با آنها مصاحبه نيمه‌ساختاريافته انجام شد. مصاحبه‌ها تا آنجا ادامه پيدا كرد كه مطالب به حالت اشباع رسيدند و از مفاهيم جديد خالي شدند. در اين مرحله نيز دو مصاحبه به عنوان اطمينان از اشباع داده‌ها انجام شد و پس از آن مصاحبه‌ها متوقف شد.يافته‌ها: يافته‌هاي حاصل از مصاحبه‌ها در قالب كدگذاري محوري و كدگذاري باز در 5 بخش شرايط علي، راهبردها، شرايط زمينه‌اي، شرايط مداخله‌گر و پيامدها ارائه گرديد. كدهاي محوري براي شرايط علي مؤلفه‌هاي خدمات كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني عبارتند از: عوامل اقتصادي، توليد و سازماندهي دانش و اطلاعات، عوامل زيرساختي و غيره. كدهاي محوري براي راهبردهاي مؤلفه‌هاي خدمات كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني عبارتند از: هماهنگي و يكپارچه‌سازي، برنامه‌ريزي راهبردي، تجزيه و تحليل محيط‌هاي داخلي و خارجي و غيره. كدهاي محوري براي شرايط زمينه‌اي مؤلفه‌هاي خدمات كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني عبارتند از: عوامل قانوني و اقتصادي، عوامل فرهنگي، عوامل ارتباطي و تعاملي و غيره. كدهاي محوري براي شرايط مداخله‌گر يا تعديل‌كننده مؤلفه‌هاي خدمات كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني عبارتند از: عوامل بودجه و درآمدي، تنوع فرهنگي-اجتماعي،  عوامل كلان و مديريتي و غيره. كدهاي محوري براي پيامدهاي مؤلفه‌هاي خدمات كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني عبارتند از: توسعه و تبادل ارتباطات، توسعه و تقويت مديريت دانش، تقويت جايگاه كتابخانه، بهبود زيرساخت‌ها، خدمات كتابخانه‌اي متمايز، و توسعه پايدار كه هر كدام از اين كدهاي محوري شامل چندين زيرمجموعه (كدهاي باز) مي‌شوند. در نهايت، مدل پارادايمي پژوهش بر اساس مؤلفه‌هاي استخراج شده ارائه گرديد.نتيجه‌گيري: عوامل متعددي به عنوان شرايط علّي، راهبردها، شرايط زمينه‌اي، شرايط مداخله‌گر منجر به افزايش يا كاهش كارآيي كتابخانه‌هاي دانشگاهي مي‌شوند. امري كه در صورت تقويت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف منجر به پيامدهايي مثبت در پيشرفت و توسعه اين كتابخانه‌ها مي‌شود. در اين راستا، انتظار مي‌رود كه كتابخانه‌ها با توجه به معيارهايي كه براي جامعه اطلاعاتي تعيين شده است، عملكرد خود را بهبود بخشند و با توجه به ابعاد جهاني، زمينه مناسبي را براي فعاليت‌هاي پژوهشي و آموزشي استادان، دانشجويان و پژوهشگران فراهم نمايند. با توجه به نتايج به دست آمده، مي‌توان گفت كه ارائه خدمات جامع و با استفاده از فناوري‌هاي نوين و با رعايت معيارهاي جامعه اطلاعاتي و ابعاد جهاني، براي كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني دانشگاهي بسيار حائز اهميت است.