ارزيابي تنوع ژنتيكي برخي ژنوتيپ ‌هاي چاي منسوب به دارجلينگ در ايران با استفاده از نشانگر‌هاي ISSRS

سابقه و هدف: چاي (Camellia sinensis (L.) O. Kuntze) بعد از آب پرمصرف‌ترين نوشيدني در سطح جهان و يك گياه تجاري مهم با ارزش اقتصادي در شمال ايران است. در طول سال‌ها گياهان چاي مختلفي در باغ‌هاي چاي ايران به روش بذري كشت شده اند كه منجر به ايجاد تنوع بالايي در آنها شده است. از آنجايي كه بيشتر باغداران از طريق جنسي اين گياه را تكثير كرده‌اند،باغ‌هاي چاي از نظر كيفيت متفاوت هستند. بنابراين، تعيين تنوع ژنتيكي و ارتباط گياهان براي حمايت از برنامه‌هاي اصلاح و كشت نقش مهمي دارد.مواد و روش‌ها: در اين بررسي 28 درختچه چاي منسوب به منطقه دارجلينگ به همراه هشت نمونه ايراني و هشت نمونه وارداتي از كشور سريلانكا با استفاده از نشانگر‌هاي ISSR مورد بررسي تنوع ژنتيكي قرار گرفتند. پس از نمونه‌برداري از برگ‌هاي جوان و كاملا توسعه يافته،DNA ژنومي آنها استخراج شد و از 16 عدد نشانگرISSR براي بررسي روابط ژنتيكي 44 نمونه چاي استفاده شد. داده‌هاي بدست آمده، توسط ضريب تشابه ساده براي نشانگر ISSR آناليز شدند و كلاستر بر اساس الگوريتم UPGMA طراحي شد. آناليز ساختار جمعيتي نيز توسط برنامه POPGENE صورت پذيرفت.يافته‌ها: استفاده از 16 آغازگر ISSR توليد 158 باند نمود كه 116 باند حالت چندشكلي نشان دادند بر اين اساس درصد چند شكلي 73.42 درصد محاسبه شد. آزمون PIC دامنه 0.45 تا 0.50 را نشان داد و اين شاخصه براي كل نشانگرها 0.49 بود. نتايج آزمون كوفنتيك نشان داد كه ضريب تشابه SM و الگوريتم UPGMA براي تجزيه كلاستر مناسب‌ترين است. بر اساس داده‌هاي بدست آمده دامنه تشابه در محدوده 0.376 الي 0.880 با متوسط 0.626 بدست آمد. در تجزيه كلاستر نمونه‌ها در سطح تشابه 0.56 به دو گروه تقسيم شدند كه گروه اول بزرگترين گروه تشكيل شده كه خود به دو زير گروه قابل تفكيك است. در آناليز ساختار جمعيتي شاخص‌هاي متوسط تعداد نوارمشاهده شده، متوسط تعداد نوار موثر، تنوع ژنتيكي ني و تنوع ژنتيكي شانون كل به ترتيب 1.928، 1.641، 0.364 و 0.532 محاسبه شد. تنوع كل، ميانگين تنوع درون جمعيت و سطح تنوع بين جمعيت نيز به ترتيب 0.380، 0.330 و 0.130 بدست آمد. خدامثر تشابه نيز بين نمونه‌هاي منسوب به دارجلينگ و نمونه‌هاي گزينش شده ايراني بود.نتيجه‌گيري: براساس داده‌هاي حاصل مشخص گرديد كه در بين نمونه‌هاي مورد بررسي بر اساس نشانگر ISSR تغييرات قابل توجهي مشاهده مي‌شود. درصد چندشكلي و محتواي اطلاعات چندشكلي نشانگرهاي بكار رفته بيان نمودند كه اين نشانگرها داراي توانمندي بالايي در شناسايي تنوع در بين ژنوتيپ‌هاي چاي مي‌باشند. همچنين نتايج اين بررسي بيان نمود كه ژنوتيپ‌هاي چاي موجود در ايران به دليل آنكه اكثرا به صورت جنسي تكثير شده‌اند تنوع ژنتيكي بالايي دارند. اين سطح از تنوع كه مابين نمونه‌ها بدست آمد بيان مي‌دارد كه چاي شركت‌ها يا مناطق مختلف از كيفيت بهتري برخوردار است، كاملاً به دليل ژنوتيپ نيست، بلكه اكولوژيكي كه چاي در آن رشد مي‌كند در ويژگي‌هاي آب و هوا و خاك و همچنين فناوري فرآوري مؤثر است. در عين حال مي توان از اين تفاوت ژنتيكي در مطالعات اصلاحي استفاده كرد.