شناسايي عوامل ايجاد كننده خلاء عملكرد گندم آبي (مطالعه موردي: استان گلستان - شهر جلين)

سابقه و هدف: عوامل مديريتي متعددي در ميزان عملكرد نقش تعيين كننده‌اي دارند. با شناسايي و بهبود عواملي كه باعث خلاء عملكرد مي‌شوند، مي‌توان به عملكرد بالاتري دست يافت. مطالعه حاضر به منظور شناسايي ميزان خلاء عملكرد و سهم عوامل مؤثر در آن در گندم آبي در شهر جلين انجام شد. مواد و روش‌ها: اين آزمايش به صورت پيمايشي در 50 مزرعه گندم در شهر جلين در سال زراعي 1400 انجام شد. اين مزارع به لحاظ مساحت و مديريت‌هاي زراعي و عملكرد متنوع بودند. اطلاعاتي مانند مساحت مزارع، تجربه (سابقه) كشاورزان، محصول قبلي، تاريخ كاشت، روش كاشت، ارقام مورد استفاده، عمليات تهيه بستر، روش كاشت، ميزان بذر مصرفي، علف‌كش، قارچ‌كش، روش آبياري، منبع آب، كودپايه، تعداد و ميزان كود سرك، زمان برداشت محصول از طريق بازديدهاي ميداني در طي فصل رشد و پرسش از كشاورزان جمع آوري و تكميل گرديد. در پايان فصل رشد ميزان عملكرد واقعي برداشت شده توسط كشاورزان، ثبت گرديد. آناليز صفات كمي با استفاده از روش رگرسيون ساده خطي و آناليز صفات كيفي در قالب طرح كاملا تصادفي نامتعادل و مقايسه ميانگين با استفاده از روش LSD در سطح احتمال پنج درصد انجام شده است. در نهايت رابطه بين عملكرد واقعي و بيش از 50 متغير مديريتي با استفاده از رگرسيون گام به گام و روش آناليز تحليل مقايسه كاركرد (CPA) و نرم افزار SAS مورد بررسي قرار گرفت.يافته‌ها: نتايج نشان داد بين عملكرد دانه گندم و متغيرهايي مانند تراكم بوته و سنبله در مترمربع، تاريخ كاشت، مقدار علف‌كش و قارچ‌كش، مقدار مصرف سولفات پتاسيم، مقدار كود سرك و تعداد تقسيط (دفعات) كود سرك رابطه معني‌داري وجود دارد. همچنين صفات كيفي مانند قارچ‌كش (مصرف/عدم مصرف) و كود سوپر فسفات تريپل (مصرف/عدم مصرف) اثر معني‌داري بر عملكرد دانه داشت. بين عملكرد واقعي (3528 كيلوگرم در هكتار) و عملكرد قابل حصول (6688 كيلوگرم در هكتار) 3160 كيلوگرم در هكتار خلاء وجود داشت. متغيرهاي مديريتي از قبيل رطوبت بستر، رقم تيرگان، تاريخ كاشت، مقداركود سرك، مقدار ريزمغذي‌ها، مصرف NPK، مصرف قارچ‌كش (مصرف/عدم مصرف)، آلتوكمبي (سايپروكونازول+كاربندازيم) (مصرف/عدم مصرف) در عملكرد و خلاء آن سهيم بوده‌اند. مقدار مصرف كود سرك با 17.7 درصد و رطوبت بستر با 2.7 درصد به‌ترتيب بيش‌ترين و كم‌ترين سهم را در خلاء عملكرد داشتند. همچنين استفاده از رقم تيرگان (14.8درصد) تاريخ كاشت (13.3 درصد)، مقدار ريزمغذي (16.5 درصد)، مصرف NPK (11.7 درصد)، مصرف قارچكش (9.6 درصد)، قارچكش آلتوكمبي (13.7 درصد) سهيم بودند.نتيجه گيري: با توجه به اينكه در بين عوامل مديريتي برخي متغيرها تأثير بيش‌تري در خلاء عملكرد دارند با بهينه‌سازي موارد ذكر شده مي توان عملكرد گندم را در شهر جلين افزايش داد بنابراين لازم است بهبود مديريت اين متغيرها براي مزارع شهر جلين در اولويت قرار گيرند.