بازتخصيص منابع آبخوان مشترك ميان ذي‌نفعان بر مبناي نظريه ورشكستگي؛ مطالعه موردي: آبخوان نيشابور-سبزوار-عطائيه

در سال‌هاي اخير، افزايش تقاضا براي بهره‌برداري از منابع مشترك آب زيرزميني و حكمراني نامناسب در تخصيص اين منابع محدود، منجر به افزايش تعارضات ميان ذي‌نفعان در مناطق مختلف جهان شده است. از اين رو، با توجه به غالب بودن نيازهاي آبي بر منابع قابل‌برداشت آبخوان‌ها، توسعه ساختاري مناسب براي بازتخصيص اين منابع مشترك مبتني بر اتفاق‌نظر ميان ذي‌نفعان ضروري است. يكي از رويكرد‌هاي پُركاربرد در اين زمينه استفاده از روش نظريه ورشكستگي، به عنوان زيرمجموعه‌اي از نظريه بازي‌ها است. تاكنون از اين رويكرد عمدتاً در بازتخصيص منابع آب سطحي استفاده شده است. در اين پژوهش، چارچوبي مدون براي اعمال وزن ذي‌نفعان در روند بازتخصيص منابع آبخوان مشترك پيشنهاد شده است كه منجر به بازتوزيع عادلانه‌ تر منابع مذكور در شرايط ورشكستگي خواهد شد. وزن‌دهي به ذي‌نفعان در پژوهش حاضر بر اساس تعريف و استخراج معيارهاي توسعه پايدار در حوزه‌هاي كشاورزي، شرب و صنعت و در قالب روش تحليل سلسله‌‎مراتبي انجام پذيرفت. با استفاده از كاربردي‌ترين روش ‌هاي نظريه ورشكستگي از قبيل روش‌ هاي تناسب (PRO)، مقيد به سود يكسان (CEA)، مقيد به ضرر يكسان (CEL) و مقيد به ضرر يكسان اصلاح شده (MCEL) بصورت وزن ‌دار، بازتخصيص منابع آبخوان مشترك نيشابور-سبزوار-عطائيه، به عنوان يكي از مناطق داراي شرايط بحراني ورشكستگي در ايران، انجام پذيرفت. تحليل نتايج حاكي از آن است كه برمبناي شاخص پايداري تخصيص ورشكستگي، روش وزن دار CEA، روش برگزيده براي بازتخصيص منابع اين آبخوان مشترك است. برمبناي اين روش، دشت ‌هاي نيشابور، سبزوار و عطائيه مي ‌توانند به ترتيب %39، %68 و %45 از تقاضاي خود را دريافت كنند.