توسعه شاخص خشكسالي در حوضه هاي طبيعي و مهندسي (مطالعه موردي: حوضه آبريز زاينده رود)

امروزه با توجه به تغيير اقليم شاهد پديده هاي حدي منابع آب مانند خشكسالي و سيلاب در سراسر نقاط دنيا هستيم. از گذشته تا اكنون به منظور ذخيره آب، توليد انرژي برق، مصارف كشاورزي شرب و صنعت از سدها استفاده شده است، كه در كنار مزيت­‌هاي خود البته باعث اثرات مخرب محيط زيستي خواهد شد. احداث سدها موجب تقسيم بندي حوضه­‌ها به حوضه­‌هاي مهندسي و طبيعي خواهد شد و يكي از رويكردهاي اين تحقيق تبيين تفاوت­ها وعملكرد اين دونوع از حوضه ها از لحاظ شاخص­‌هاي منابع آب و خشكسالي است. هدف از اين تحقيق بررسي و ارزيابي شاخص‌‎هاي موجود و ارائه يك شاخص يكپارچه دربرگيرنده عوامل تأثيرگذار خشكسالي است كه به دليل موقعيت حساس حوضه آبريز زاينده‌رود در فلات مركزي ايران، اين حوضه به عنوان مطالعه موردي انتخاب شده است. عدم تعادل بين منابع و مصارف به خصوص در سال هاي اخير به عنوان عامل اصلي تشديد كننده خشكسالي محسوب مي شود. شاخص يكپارچه خشكسالي دربرگيرنده عوامل مختلف مانند عوامل هواشناسي و هيدرولوژيكي است و با استفاده از عوامل و متغيرهاي كشاورزي اين شاخص صحت­‌سنجي مي­شود. نتايج نشان داد در حوضه هاي طبيعي با تقريب خوبي مي­توان با استفاده از تغييرات بارندگي و يا تغييرات تبخير برآورد جامع از وضعيت خشكسالي بدست آورد، گرچه برآورد خشكسالي با استفاده از شاخص دومتغيره نتايج و عملكرد بهتري را نشان مي­‌دهد. در حوضه طبيعي مورد مطالعه مقدار همبستگي شاخص برپايه بارندگي و تبخير و شاخص صحت سنجي به ترتيب 0/52 و 0/53 درحاليكه همبستگي شاخص دومتغيره و شاخص صحت‎سنجي 0/66 است. در حوضه هاي مهندسي شاخص دومتغيره عملكرد بهتري نسبت به شاخص هاي صرفا بر پايه بارندگي و يا تبخير در زيرحوضه هاي دارد و همبستگي بيشتري با شاخص صحت‌‎سنجي بر پايه شاخص خشكسالي كشاورزي ايجاد مي­‌كند. در حوضه­ مهندسي مورد مطالعه تفاوت همبستگي بسيار محسوس است و از مقدار 0/26 و 0/41 به ترتيب براي شاخص­هاي برپايه بارندگي و تبخير تا 0/91 براي شاخص دومتغيره متفاوت است.