اندازه گيري آب مجازي و مقايسه بهره وري فني با بهره وري بازاري آب مجازي در بخش كشاورزي مطالعه موردي محصولات آبي منتخب استان كردستان

در پژوهش حاضر آب مجازي محصولات زراعي و باغي شهرستان‌ هاي استان كردستان، مقدار آب مصرفي ويژه و كل، تراز تجارت آب مجازي و مقايسه بين بهره‎‌وري فني و بازاري، 13 محصول منتخب و اصلي استان كردستان در سال 1396 تحليل شده است. روش تحقيق توصيفي- علي است و از داده‌‎هاي كتابخانه‎‌اي منتشر شده توسط جهاد كشاورزي استان و نرم‎افزار NETWAT در محاسبه نياز خالص آبياري محصولات زراعي و باغي استفاده شده است. يافته‌ هاي پژوهش نشان مي ‌دهد كه يونجه كمترين بهره‌‎وري آبي و بيش ترين ميزان آب مجازي و گوجه فرنگي بيشترين بهره‌‎وري آبي و كم‌ترين ميزان آب مجازي در محصولات زراعي را به خود اختصاص مي ‌دهد. گردو و شليل نيز در بين محصولات باغي كمترين و بيشترين بهره‌‎وري آبي (بيش ترين و كم ترين ميزان آب مجازي) را دارا بوده اند. 67 درصد آب مجازي در محصولات منتخب اصلي آبي استان در بخش زراعت و 27 درصد هم در محصولات باغي استفاده شده است. استان كردستان صادركننده آب مجازي در بخش كشاورزي است. حجم كل آب مجازي صادراتي ناشي از صادرات محصولات زراعي و باغي مورد مطالعه استان كردستان به ترتيب 480 (87 درصد) و 96 (17 درصد) ميليون متر مكعب است. محصولات زراعي كمترين ارزش بازاري براي آب مصرفي را به صورت ضمني در بازار مبادله مي‎‌كنند. در ميان اين محصولات يونجه به نسبت آب مصرفي ويژه‌‎اي كه دارد كمترين رد قيمتي از آب را با خود مبادله كرده است. از ميان محصولات زراعي و باغي سيب زميني و شليل داراي بيش ترين ميزان بهره ‌وري بازاري محصول است. نتايج نشان داد كه محصولات باغي به طور متوسط 7 برابر عايدي بازاري آب مجازي نسبت به محصولات زراعي دارند. الگوي همبستگي بين قيمت و مقدار آب مصرفي هر محصول نشان داد محصولات با آب مجازي بيشتر در بازار قيمت و ارزش بازاري كمتري داشته‎اند. هم جهت نبودن بهره‌‎وري بازاري آب مصرفي و مقدار مصرف آب مجازي نشان مي‌‎دهد كه ساختار نظام توليد و الگوي كشت متناسب با وزن و اندازه آب مصرفي محصولات نبوده و حتي به شكل معكوس است.