نظريه جامعيت علمي شبكه‌اي و هوشمند قرآن كريم (ساختار، فرايند)

قرآن به‌صراحت مدعي «جامعيت» است، اما ابعاد و ساختار و فرايند آن را روشن نكرده و ازاين‌رو، دامنه انتظار مخاطبان را در تفسير جامعيت و رجوع علمي به آن با ابهام روبه‌رو كرده است. در كنار اين ويژگي مهم، قرآن همچنين مدعي جمع پارادوكسيكال اوصاف «جاودانگي» و «ثبات»‌ و در عين حال، «پويايي» و «تحرك» نيز هست؛ آن‌چنان كه با گذر زمان و تكامل علمي بشر، گرد كهنگي بر چهره آن نمي‌نشيند و اين درحالي است كه «تكامل علمي» بشر به‌صورت قهري، موجب زوال برخي دانش‌ها و توليد دانش‌هاي جديد است تا نيازهاي نوظهور را پاسخ گويد و اساساً‌ نيازهاي بشر نو به نو و به مرور و به‌طور دائم در حال پوست‌اندازي است و در فرايند تكامل دانش بشر، «علم» هيچ‌گاه از حركت باز نمي‌ايستد. اين اوصاف و گزاره‌هاي ناسازوارانه پرتكرار در قرآن و منابع ديني، براي تثبيت در ذهن علمي بشر امروزين، نيازمند واكاوي و بازشناسي‌ دقيق بوده و لازم است ساختار، فرايند و سازكار آنها آشكار شود. اين مقاله با تكيه بر روش كلامي و ورود اجمالي به روش پديده‌شناختي، عهده‌دار رمزگشايي و حل اين معادله چندوجهي  و پاسخگويي به پرسش‌ها و ابهامات يادشده است. فرضيه نگارنده اين است كه ساختار و فرايند جامعيت علمي قرآن، به شكل بديعي شبكه‌اي (آنتولوژي) و هوشمند عمل كرده و «جامعيت قرآن» نيز متناسب با اهداف و مقتضيات و اوصاف و وظايف آن، قابل بازتعريف و ظرفيت‌هاي علمي قرآن نيز به شكل واقع‌بينانه‌اي، قابل بازشناسي است.