عنوان مقاله :
مطالعۀ رده‌بندي شيميايي و هاگ‌شناسي خزه‌هاي Neckera complanata (Hedw.) Hueener و Neckera crispa Hedw در شمال ايران
پديد آورندگان :
محمدزاده قره قشلاق ، فرشاد دانشگاه مازندران - دانشكدۀ علوم - گروه علوم گياهي , محمودي اطاقوري ، آرمان دانشگاه مازندران - دانشكدۀ علوم - گروه علوم گياهي , زارع ، حبيب سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مؤسسۀ تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور، باغ گياهشناسي نوشهر , آقاجانزاده ، طاهره السادات دانشگاه مازندران - دانشكدۀ علوم - گروه علوم گياهي
كليدواژه :
اسيدهاي چرب , بيوسيستماتيك , جنگل هيركاني , خزۀ Neckera , هاگ
چكيده فارسي :
مقدمه: گونه‌هاي Neckera complanata (Hedw.) Hueener و Neckera crispa Hedw خزه‌هاي اپي‌فيت و شاخص بسياري از گونه‌ها و درختان در جنگل‌هاي مرطوب هيركاني (شمال ايران) هستند و بررسي اهميت آنها در پژوهش‌هاي اكولوژيك جنگل‌هاي شمال بسيار ضروري است. براي سهولت در تفكيك يا تشخيص اين دو گونه نزديك به هم و نيز بيان تفاوت‌ها و شباهت‌ها از روش‌هاي رده‌بندي شيميايي و هاگ‌شناسي استفاده شد. مواد و روش: براي اين منظور، شش جمعيت خزه‌اي از سه استان گلستان، مازندران و گيلان در ارتفاعات به‌نسبت يكسان در پاييز 1396 جمع‌آوري و توسط كليدهاي شناسايي بررسي شده و پس از تأييد، با استفاده از روش‌هاي هاگ‌شناسي (ده صفت كمي و هفت صفت كيفي) و رده‌بندي شيميايي (ارزيابي اسيدهاي چرب با استفاده از روش كروماتوگرافي گازي (GC/MS)) بررسي شدند.يافته‌ها: پس از پايان آزمايش‌هاي هاگ‌شناسي و فيتوشيميايي در آزمايشگاه، نتايج مطالعۀ هاگ‌شناسي، نسبت طول محور قطبي هاگ به عرض محور استوايي نشان داد كه شكل هاگ در جمعيت‌هاي N. complanata كروي و در جمعيت‌هاي N. Crispa، بيضوي است. تزيينات سطحي در خزۀ N. complanata از نوع گرانالوم بوده و با تزيينات سطحي خزۀ N. crispa كاملاً متفاوت است كه اين موضوع بيانگر جدايي كامل دو گونه در سطوح مختلف از يكديگر است. نتايج مطالعۀ رده‌بندي شيميايي در خصوص داده‌هاي اسيد چرب برپايۀ GC/MS نشان داد كه جمعيت‌هاي خزۀ N. complanata، داراي تركيبات Hexadecanoic acid، 9,12,15-Octadecatrienoic acid و 15-Octadecenoic acid بوده و خزۀ N. crispa داراي تركيبات Hexadecanoic acid، Nonanedioic acid، Octadecanoic acid، Heneicosanoic acid، 9,12-Octadecadienoic acid، 9,12,15-Octadecatrienoic acid، 5,8,11,14-Eicosatetraenoic acid، Pentanoic acid, 4-oxo و Butanedioic acid است.نتيجه گيري: نتايج حاصل از داده‌هاي اسيد چرب برپايۀ GC/MS در جمعيت‌هاي N.complanata فقط داراي چند نوع تركيب متيل استر شده بود كه از نظر نوع تركيب و مقدار آن با جمعيت‌هاي N.crispa كاملاً متفاوت است. نتايج حاصل از داده‌هاي ميكرومورفومتري نيز نشان داد كه شكل هاگ در جمعيت‌هاي مربوط به گونۀ N.complanata كروي و در جمعيت‌هاي N.crispa بيضوي است و نسبت P/E در همۀ جمعيت‌ها بيانگر جدايي اين دو گونه از يكديگر است. بنابراين نوع تركيبات و مقدار آنها در دو گونه و همچنين جمعيت‌هاي مختلف آن كاملاً متفاوت است. نتايج كلي پژوهش‌هاي رده‌بندي شيميايي و هاگ‌شناسي بيانگر جدايي كامل دو گونه و جمعيت‌هاي بررسي‌شده است كه روشي مؤثر در تفكيك گونه‌هاي كمتر شناخته‌شده، ولي اثرگذار در محيط جنگل و اكوسيستم‌هاي مشابه تلقي مي‌شود.
