بررسي چگونگي تاثيرگذاري باورهاي مذهبي بر زندگي اجتماعي شهر ري در عصر سلجوقي

The Ways Through Which Religious Confessions Affect Urban Life: A case study on Rayy during the Saljuqid era

روي كار آمدن سلجوقيان در ايران، شرايط نويني در فضاي اجتماعي شهرها و از آن جمله شهر ري ايجاد كرد كه به‌تدريج منجر به سامان‌يابي مناسبات اجتماعي بر اساس اولويت اعتقادي شد. براي نمونه قدرت يافتن اشاعره و نيز ركود مكتب اعتزال به نمايندگي از گرايش‌هاي عقلي و علمي، به برقراري تعصبات مذهبي و جمود فكري در اين دوره انجاميد. تأثيرگذاري مناسبات عقيدتي بر روابط اجتماعي گروه‌هاي شهري سبب شد وضعيت روزمر? زندگي مردم بر اساس ويژگي‌هاي خاصي استوار شود كه از آن جمله سامان يافتن گروه‌هاي خويشاوند يا هم‌مذهب در يك محله يا محله‌هاي كنار يكديگر بود. استقرار گروه‌هاي مذهبي متعدد و متنوع در ري فضاي حاكم بر شهر را در شرايط اضطراب قرار مي‌داد و مناقشه‌ها و مجادله‌هاي گسترد? اجتماعي را تشديد مي‌كرد كه در پاره‌اي موارد به برخوردهاي شديد اجتماعي و حتي بروز كشتار در شهر مي¬انجاميد. اين امر، گسترش شكاف اجتماعي و واگرايي هر‌چه بيشتر گروه‌هاي شهري نا‌همگون و نيز تشديد ستيزه‌هاي اجتماعي را در پي داشت. گاه شدت وقوع اين حوادث تا اندازه‌اي بود كه صدمه‌هاي جبران‌ناپذيري به زندگي شهري، بناها و تأسيسات آن وارد مي‌آورد. مناقشه‌هاي مداوم اجتماعي، جامع? شهري ري را در برابر حمل? مغول ضعيف كرد، به‌طوري‌كه هنگام رسيدن آنان به دروازه‌هاي ري، در اثر اين منازعه‌ها و رقابت‌ها، شهر چنان به ويراني كشيده شده بود كه تخريب آن به دست مغولان چندان دشوار نبود. ازاين‌رو موضوع ستيزه‌هاي اجتماعي گسترده و مستمر ميان محله‌ها و گروه‌هاي مختلف شهري ري در اين دوره، منظري ويژه براي فهم دلايل داخلي انحطاط زندگي شهري در ايرانِ قبل از حمل? مغول پيش رو مي‌گشايد.

Consolidation of Saljuqid rule on Iran in 12th/6th century prepared a new situation for urban life which gradually conduced to arrange social affiliations based upon religious confessions. For example, Ashʹariʹs prevalence in expense of Muʹtazelis which in this time represented the most remarkable intellectual trend in Islamic world inevitably resulted in growth of religious dogmatism, sectarian dissent and social/religious strife. Moreover, this sectarian milieu paved way for a kind of urban localism in accordance with fractional beliefs. This new situation affected Rayy -a distinguished urban center of medieval Iran- too and here it leaded to a more critical situation which in some cases had mortal consequences. This constant and frustrating current of social/sectarian strife by its turn weakened the urban society of Rayy on the eve of Mongol invasion and was an important cause of the cityʹs prompt conquest by Mongols. So, we might considerate this state of sectarian dissent and its social consequences as a sufficient evident to understand the debilitating situation of urban life in Iran just before Mongol invasion.