بررسي مسايل گذار به ابزار غير ‌مستقيم پولي در كشورهاي اسلامي (بررسي فقهي ـ اقتصادي)

Assessment of Transition Problems to the Indirect Monetary Policy Instrument in Islamic Countries

امروزه مهم‌ترين ابزار كنترل نقدينگي در كشورهاي توسعه يافته استفاده از «عمليات بازار باز» است كه طي آن بانك مركزي به خريد و فروش دارايي‌هاي خود (عمدتاً اوراق بهادار) در بازارهاي ثانويه مي‌پردازد. ليكن در برخي كشورهاي در حال توسعه به علت عدم توسعه بازارهاي ثانويه، بانك‌هاي مركزي براي كنترل نقدينگي با استفاده از «علميات شبه‌بازار باز» به خريد و فروش اين اوراق در بازارهاي اوليه اقدام نموده‌اند تا بعد از توسعه بازارهاي مالي بتوانند عمليات بازار باز را در بازارهاي ثانويه به‌كار گيرند. در اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي ضمن بررسي مسايل گذار و ويژگي‌هاي اين عمليات جديد، براي گذار به عمليات بازار باز و حل مشكل فقهي پرداخت سود اوراق، ابزاري پولي با استفاده از عقود اسلامي «جعاله», «قرض‌الحسنه» و «خريد و فروش» معرفي و از منظر اقتصادي و فقهي و مورد بررسي قرار مي‌گيرد. نتايج نشان مي‌دهد كه براي طراحي ابزار مذكور عقود مذكور قابليت خوبي دارند.

The most important instrument of controlling and managing liquidity in developed countries is open market type operations. However, in many developing countries, because of the lack of developed financial markets, the central banks use the open market operations as a transitional step. This article examines these new operations and transition problems by descriptive-analytic method. Then, as a transitional step and to resolve the problem of paying interest to central bank securities an Islamic monetary instrument is presented by using Islamic contracts, particularly juʹala, qarzul hasana and baʹi. Next, the instrument is examined in the views of economists and jurisprudence scholars. The results show that the above Islamic contracts have good capabilities for designing such an Islamic monetary policy instrument.