پيشنهاد راهنماي اخلاقي در تحقيقات و درمان‌هاي مرتبط با سلول‌هاي بنيادي در ايران

امروزه استفاده از سلول‌هاي بنيادي، افق تازه‌اي در علم پزشكي و درمان امراض صعب‌العلاج باز كرده است. اما توليد و استفاده‌ي درماني و پژوهشي از سلول‌هاي بنيادي، با مسايل اخلاقي زيادي چون: باروري و سقط جنين عمدي جهت توليد سلول‌هاي بنيادي، استفاده‌ي ابزاري از انسان و پايمال شدن شان و احترام رويان انسان، سودجويي‌هاي مالي احتمالي، وديعه بودن جسم انسان، معضلات اخلاقي مرتبط با همانندسازي به‌عنوان روشي جهت توليد سلول بنيادي، استثمار زنان جهت دريافت تخمك بيش‌تر، درمان‌هاي بي‌مورد و اضافي با سلول بنيادي جهت سود جويي‌هاي تجاري و پايمال شدن حقوق بيماران تحت تبليغات واهي مرتبط با درمان با سلول بنيادي، همراه است. لذا، تدوين راهنماي اخلاقي متناسب با فرهنگ و باورهاي ديني در كشور جهت ارتقاي اخلاقي فعاليت‌هاي پژوهشي و درماني پزشكان و پژوهشگران دراستفاده از اين سلول‌ها، مدنظر قرار گرفت. در اين مطالعه، ابتدا با استفاده از منابع اينترنتي، ضمن گردآوري و ترجمه راهنماهاي اخلاقي معتبرجهاني پيرامون درمان و پژوهش با سلول‌هاي بنيادي، اصول اخلاقي مشترك آن‌ها استخراج گرديد. سپس با مطالعه‌ي منابع ديني و فقهي، مضامين مرتبط با اين اصول جست‌وجو و نهايتاً پيش‌نويس اوليه‌ي راهنماي اخلاقي ملي در درمان و پژوهش با سلول بنيادي با در نظر گرفتن فرهنگ اسلامي- ايراني تدوين شد. سپس متن پيش‌نويس طي چند مرحله نظرخواهي از اساتيد و صاحب‌نظران و بحث متمركز گروهي مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته و اصلاحات لازم اعمال گرديد. با اتمام مطالعه، راهنماي اخلاقي پيشنهادي در دو بخش عمومي و اختصاصي تهيه شد. راهنماي عمومي شامل منابع جايگزين رويان انسان جهت تهيه سلول بنيادي جنيني و راهنماي اختصاصي شامل دو بخش: راهنماي اخلاقي در پژوهش‌هاي سلول بنيادي و راهنماي اخلاقي در درمان با سلول بنيادي مي‌باشد. لازم است راهنماي پيشنهادي جهت تاييد نهايي در شوراي سياست‌گذاري وزارت بهداشت - درمان و آموزش پزشكي مورد بررسي قرار گيرد. با توجه به اهميت استفاده از سلول‌هاي بنيادي در پژوهش و درمان، وجود راهنماي اخلاقي متناسب با فرهنگ بومي بسيار ضروري است. لذا لازم است مسايل اخلاقي مطرح، طي كارگاه‌هاي آموزشي براي اعضاي كميته‌هاي اخلاق، پژوهشگران و درمان‌گران تبيين شوند. راهنماي اخلاقي نيز بايد به‌صورت دوره‌اي مورد بازنگري و تجديد نظر قرار گيرد.