تاثير تراكم گياهي بر فنولوژي و خصوصيت‌هاي زراعي آفتابگردان آجيلي در شرايط آبياري محدود

The effect of plant density on phonology and yield traits of confectionary sunflower under water deficit conditions

براي بررسي تاثير تنش كم آبي و تراكم گياه بر آفتابگردان آجيلي نوع قلمي، آزمايشي به صورت طرح كرت هاي يك بار خرد شده در قالب بلوك هاي كامل تصادفي در چهار تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خوي در سال 1384 انجام شد. عامل تنش در كرت اصلي در سه سطح، شامل آبياري پس از 50 ، 100 و150 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A از مرحله 10 برگي و تراكم گياه در كرت فرعي در چهار سطح، شامل 5/2، 5/3، 5/4 و 5/5 گياه در مترمربع در نظر گرفته شد. نتيجه‌هاي به دست آمده نشان دادند كه تنش اثر قابل توجهي بر صفت‌هاي فنولوژيكي، ريخت شناسي و زراعي آفتابگردان آجيلي داشت. با افزايش ميزان تنش كم آبي، صفت‌هاي طول دوره گلدهي، طول دوره پرشدن دانه،‌ طول دوره رشد، ارتفاع گياه، قطر ساقه، تعداد برگ فعال، تعداد كل دانه در طبق و در واحد سطح، وزن صددانه، عملكرد دانه، شاخص برداشت و تلاش بازآوري كاهش يافت و درصد تعداد دانه هاي پوك در طبق افزايش نشان داد. تراكم گياه نيز بر همه‌ي صفت‌هاي نام برده در سطح احتمال 1 % تاثير معني‌داري داشت. با افزايش تراكم گياه، همه‌ي صفت‌هاي فنولوژيك، قطر ساقه، تعداد كل دانه در طبق و وزن صددانه كاهش پيدا كرد و ساير صفت‌هاي گفته ‌شده افزايش يافت. اگر چه تعداد كل دانه در طبق با افزايش تراكم گياه كاهش يافت؛ اما به دليل افزايش تعداد كل دانه در واحد سطح، با وجود كاهش وزن صددانه، عملكرد دانه افزايش پيدا كرد. اثر متقابل تنش و تراكم نيز كليه صفات فنولوژيك، تعداد برگ، درصد تعداد دانه هاي پوك در طبق، عمكرد دانه و شاخص برداشت را در سطح احتمال 1% تحت تاثير قرار داد. با توجه به اهميت وزن دانه (اندازه دانه) در آفتابگردان آجيلي به همراه عملكرد دانه بيش‌تر در هر يك از سطوح آبياري پس از 50 ، 100 و 150 ميلي‌متر تبخير، به ترتيب تراكم هاي 5/4، 5/3 و 5/2 گياه در مترمربع مناسب مي باشد.

In order to evaluate the water deficit stress (w.d.s) and plant density (p.d) effect on confectionary sunflower (Ghalami kind), A split plot design was conducted as base of randomized complete block design with four replications in Agricultural research station of khoy in 2005. W.d.s treatment with three levels, as irrigation after 50, 100 and 150 mm of evaporation from pan, class a from 10 leaves stage and p.d as 2.5, 3.5, 4.5 and 5.5 plant/m2 that were in main and sub plots, respectively. The results showed that irrigation treatment had significant effect on phonological, morphological and agronomic characteristics of confectionary sunflower. By increasing the w.d.s rate, flowering period, seed filling period, growth duration, plant height, stem diameter, active leaf number, total seeds number per/head and m2, 100 seed weight, seed yield, harvest index and productivity effort decreased and increased percent of hallow seed number in head. P.d had significant effect on all traits too. As p.d increased, all phonological traits stem diameter, total seeds number per head and 100 seeds weight decreased and increased other mentioned traits. However by increasing of p.d, total seeds number per head decreased, but because of increasing of seeds number per m2, in spite of decreasing of 100 seeds weight, the seed yield was decreased. Stress and density interaction had significant effect on all phonological traits, leaf number, percent of hallow seeds number in head, seed yield and harvest index. Because of importance of seed weight (seed size) along with more seed yield in confectionary sunflower, density of 4.5, 3.5 and 2.5 plant/m2 are suitable for irrigation levels after 50, 100 and 150 mm evaporation, respectively.