مدل روابط علّي عوامل خانوادگي، محيطي و فردي در مصرف مواد در ميان نوجوانان در روستاهاي شهر كرج

مدل روابط علّي عوامل خانوادگي، محيطي و فردي در مصرف مواد در ميان نوجوانان در روستاهاي شهر كرج

مصرف مواد در نوجوانان يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي بهداشتي و رواني- اجتماعي جوامع مي‌باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسي مدل علّي روابط عوامل والديني، همسالان، سبك مقابله، عزت نفس و پرخاشگري (عوامل خانوادگي، محيطي و فردي) با مصرف مواد در ميان نوجوانان در روستاهاي شهر كرج انجام شده است. شركت‌كنندگان پژوهش شامل 447 نفر (239 دختر و 208 پسر) از نوجوانان مقطع متوسطه‌ي بخش مركزي كرج در سه دهستان گرمدره، محمدآباد و كمال آباد تشكيل مي‌دهد كه با روش نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي انتخاب شدند. ابزارهاي پژوهش شامل خرده مقياس‌هاي پيوند عاطفي با والدين و وضعيت گروه همسالانِ پرسشنامه‌ي عوامل خطرساز و حفاظت‌كننده‌ي مصرف مواد (RAPI)، پرسشنامه‌ي رفتارهاي پرخطر، پرسشنامه‌ي پرخاشگري (AQ)، مقياس عزت نفس روزنبرگ و پرسشنامه‌ي سبك مقابله با فشار رواني (CISS) بودند. از روش تحليل مسير براي ارزيابي مدل علّي برگرفته از مدل يادگيري اجتماعي مصرف مواد توسط نوجوان (سيمون و رابرتسون، 1989) استفاده شد. بر اساس شاخص‌هاي نيكويي برازش (عدم معناداري خي دو، پايين بودن خطا و...) با كنترل كردن مفروضه‌ي ثابت ماندن واريانس مانده‌ها، مدل پيشنهادي از برازش كامل برخوردار بود. طبق اين نتايج، متغيرهاي ارتباط با همسالان منحرف و پرخاشگري رابطه‌ي مستقيم و طرد والديني رابطه‌ي غيرمستقيم با مصرف مواد داشتند. هم‌چنين طرد والديني با پرخاشگري، عزت نفس و ارتباط با همسالان منحرف رابطه‌ي مستقيم داشت. داشتن ارتباط با همسالان منحرف و پرخاشگري علاوه بر رابطه‌ي مستقيم با مصرف مواد در نوجوانان، نقش ميانجي نيز در رابطه‌ي طرد والديني و مصرف مواد داشتند. عوامل خطرساز خانوادگي مانند طرد والديني، پرخاشگري و ارتباط با همسالان منحرف از مهم‌ترين متغيرهاي پيش‌بيني كننده‌ي مصرف مواد در نوجوانان مي‌باشند. از اين‌رو طراحي مداخلات پيشگيرانه براي بهبود روابط نوجوانان با همسالان سالم و تقويت پيوند عاطفي نوجوان با والدين و كاهش رفتارهاي پرخاشگرانه‌ي نوجوانان مي‌تواند مصرف مواد را در آنان كاهش داده و جلوگيري كند.

Drug abuse among adolescents is one of the main sanitary psychic- social challenges of societies. The purpose of the present study was to investigate the relationship among parenting factors, peers, coping style, self-esteem, and aggression on drug abuse (Families, Environment and Individual Factors) among adolescents in Karaj villages. Participants of this study were 447 adolescents (239 female and 208 male) that were selected from the high school students of Karaj (Garmdarreh, Mohammadabad and Kamalabad) via multi-stage cluster sampling. The instruments for this study included scales of effective relation with parents and condition of peer groups, Risk and Protective Factor Inventory (RAPI) Questionnire, Risky Behavior Inventory Questionnire, Aggression Questionnaire (AQ), Rosenbergʹs self-esteem Index, Coping Inventory Stressful Situation (CISS). Path analysis was used in order to analyze and interpret the causal model that was adapted from adolescents’ social learning drug use model. According to indices of goodness of fit (meaningfulness of X2 , low level of error, etc), the suggested model was completely suitable through controlling the hypothesis and making the variances constant. The results indicate that deviant peers and aggression have direct influence, and parental rejection has indirect influence on use of drugs. Also, the interaction of parental rejection, aggression, self-esteem, and deviant peers have a direct influence on use of drugs. Therefore, deviant peers, in addition to the direct influence, have a mediator role in the relationship between parental rejection and substance use. Familiar risky behaviors such as parental rejection, aggression and communication with deviant peers were the most predictive variables among adolescents. With this view in mind, the interventions that lead to improvement in the relationship of adolescents and peers and receiving attention from parents and reducing aggressive behaviors of adolescents, can reduce and prevent the use of drug among the adolescents.