تحليلي بر شاخص هاي كمي و كيفي مسكن در سكونتگاه‌هاي غيررسمي

چكيده اسكان غيررسمي به عنوان يك چالش عمده‌ي اجتماعي، اقتصادي، سياسي و غيره، دامن‌گير بسياري از شهرهاي جهان به ويژه كلانشهرهاي كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران مي‌باشد؛ كه شهرهاي كشور را با مسايل جديدي روبرو ساخته است. شهر قم نيز به عنوان يكي از شهرهاي بزرگ كشور با پديده ي اسكان غيررسمي مواجه است. در اين شهر، با توجه به همساني وضعيت پايين اقتصادي حاشيه نشينان، جدايي‌گزيني آن‌ها براساس عنصر قوميت تجسم يافته است. محله‌ي شهرك قايم كه بيش تر ساكنان آن را افاغنه تشكيل داده‌اند، يكي از سكونتگاه‌هاي غيررسمي قم مي‌باشد كه در اين پژوهش به بررسي و آسيب‌شناسي ناهنجاري‌هاي مسكن آن پرداخته شده است. مشخصه ي اصلي اكثر مناطق حاشيه‌نشين، مساكن غير استاندارد و بي‌كيفيت مي‌باشد. از اين رو، نوع مصالح و تعداد اتاق‌هاي مساكن از فاكتورهاي اساسي در كيفيت محل اسكان به شمار مي‌رود. هدف از پژوهش حاضر، شناخت شرايط و ويژگي‌هاي كمي و كيفي مسكن در سكونتگاه‌هاي غيررسمي بوده تا زمينه‌هاي كاهش آسيب‌هاي كالبدي- اجتماعي مشخص گردد. لذا، با استفاده از روش تطبيقي به مقايسه شاخص‌هاي مسكن در محله شهرك قايم با شهر قم و كشورهاي در حال توسعه پرداخته شده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد، با توجه به سطح پايين آگاهي‌هاي اجتماعي در شهرك قايم و بي‌اعتنايي ساكنان به سياست‌هاي تنظيم خانواده، نرخ رشد طبيعي جمعيت در اين محله بالا بوده و بعد خانوار 48/5 نفر مي‌باشد. همچنين به دليل اين‌كه درصد بالايي از خانوارهاي ساكن در اين محله خانوارهاي افغاني مي‌باشند؛ بعد خانوار در آن‌ها بيش تر از خانوارهاي ايراني و حدود 7/6 نفر مي‌باشد. بالا بودن بعد خانوار در اين شهرك باعث افزايش بارتكفل، تراكم بالاي جمعيت و كاهش سرانه مسكن شده است. نتايج پژوهش حاكي از پايين بودن سطح استاندارد شاخص‌هاي مسكن در محله ي شهرك قايم نسبت به شهر قم است. شاخص‌هاي اتاق در واحد مسكوني و نفر در اتاق در شهرك قايم به ترتيب با 6/1 اتاق و 5/4 نفر، وضعيت پايين‌تري نسبت به كشورهاي در حال توسعه دارد. در اين ميان، شاخص نفر در اتاق، بيش ترين ناهنجاري را در مقايسه با ساير شاخص‌هاي مسكن در شهرك قايم نشان مي‌دهد.