تحليل سبكي راحـه ‌الصدور

راحه الصدور و آيه السرور يكي از متون تاريخي نثر فارسي در احوال سلاجقه عراقست كه محمد راوندي از نويسندگان تواناي زبان فارسي، آن را به نثر فنّي- شيوه مرسوم و رايج زمان- نوشته است. نثر اين كتاب يكدست نيست،در بخشهايي كه تاريخ صرف است ساده و بي تكلف، اما در مباحثي كه كلام اقتضا كرده، مانند مقدمه كتاب و مدخل بحثها يا مسايل خاص از قبيل جلوس و درگذشت پادشاهان و .... نويسنده تا آنجا كه ميتوانسته، تمام دقايق و ظرايف شعري و ادبي را بكار گرفته و نمونه‌ زيبايي از نثر فارسي را پديد آورده است. راوندي همانند بسياري از نويسندگان نثر فني، از شواهد شعري فارسي و عربي زيادي استفاده كرده؛ بگونه اي ‌كه تنها از شاعران فارسي زبان يكهزار و هفتصد و هفتاد و هشت بيت نقل كرده است. بارزترين خصيصه محور ادبي نثر او اقتباسها و تلميحات‌ قرآنيست كه اغلب بصورت منظوم يا مسجع ترجمه شده اند. در محور زباني، بخصوص در كاربرد افعال، ويژگيهاي نثر عهد غزنوي مشهود است. تركيبات نو مانند تنك ذوابه، تهمتن دل، حيدر تن... و اصطلاحات علوم نجوم، شطرنج، پزشكي و... نيز در راحه الصدور درخور توجه است. در اين مقاله تلاش شده ويژگيهاي سبكي اين اثر از سه محور زباني، ادبي و فكري تحليل و بررسي شده، نكات دقيق سبكي آن، بخصوص از زاويه زباني و ادبي روشنتر گردد.

Rahatal sodour va ayatal sorour is one the Persian historical prose texts about the conditions of Iraqi Saljoughi`s which is written in technical prose- the common style of writing in that era - by Mohammad Ravandi, a powerful Persian writer. The prose of the text is not the same throughout the book. When it is merely about history it is simple but when the text requires, like the introduction and the entries of discussions or special occasions, such as crowning and demise of kings and… the author has used all poetic and literary nice arts and has compiled a typical beautiful Persian prose. Ravandi, like many technical writers has used many Persian and Arabic poetic testimonies. He has used 1778 Persian verses as testimonies. His outstanding literary feature is using Quranic adaptations and allusions as prose or poetry. In spiritual case, especially in using verbs, the features of Ghaznavi era are observable. New word combinations like tonok zavabeh, tahamtandel, heidartan… and expressions in astrology, chess, and medicine and… are conspicuous in this book. In this study we have tried to analyze the book from lingual, literary and mental aspect and illustrate its stylish matters especially from lingual and literary aspect.