بررسي تغييرات جمعيتي و اثرگذاري‌هاي آن بر تغييرات كاربري اراضي (مطالعه موردي: منطقه بالاطالقان)

بررسي تغييرات جمعيتي و اثرگذاري‌هاي آن بر تغييرات كاربري اراضي (مطالعه موردي: منطقه بالاطالقان)

امروزه رشد جمعيت از يك سو و محدوديت منابع از سوي ديگر دست اندركاران امر گسترش را با شگفتي مواجه ساخته است. تغييرات جمعيتي سبب تغيير فعاليت‌هاي اقتصادي شده و نقطه آغاز تغييرات كاربري اراضي به‌شمار مي‌رود. در واقع بهره‌برداري بي رويه، تغييرات نادرست كاربري اراضي و دست اندازي بشر به عرصه‌هاي منابع طبيعي، روزبه روز بر بر هم زدن تعادل‌هاي منطقه‌اي مي‌افزايد. در دهه‌هاي اخير شاهد تغيير كاربري اراضي در حوزه آبخيز طالقان هستيم. تحت اثر عوامل مختلفي پديده تغيير كاربري اراضي شكل گرفته است به طور مثال در اراضي رهاشده، سطوحي از مراتع به مناطق مسكوني و ويلاسازي تبديل شده‌اند. منطقه طالقان به دليل نزديكي به مركز جمعيتي تهران و شرايط ييلاقي از يك سده پيش محل رفت وآمد شمار زيادي از افراد براي بهره‌مندي از آب و هواي مناسب منطقه بوده است.. يكي از عوامل مهم نيز تغييراتي است كه در شمار جمعيت طالقان رخ داده است به‌گونه‌اي كه بر پايه آمار جمعيتي مي‌توان گفت جمعيت روستاهاي طالقان به شدت كاهش يافته است. همان‌طور كه در ديگر مناطق ايران شاهد تغيير كاربري اراضي به‌ويژه مراتع هستيم، اين موضوع در منطقه طالقان نيز قابل ديدن است. اين نوشتار سعي دارد ارتباط بين تغييرات جمعيت را با تغييرات كاربري اراضي منطقه مورد بررسي و همچنين تعيين تغييرات كاربري اراضي را در طي يك دوره 15 ساله بررسي نمايد براي تعيين تغييرات كاربري زمين از سامانه اطلاعات جغرافيايي و دوركاوي و روشهاي آماري به صورت توامان و نيز ماهواره لندست سنجنده‌هاي TMوETM+ مربوط به سال‌هاي 1366 و1380 بهره‌گيري شده است. همچنين آمار جمعيتي در اين 2 سال تهيه شد و ضريب رشد جمعيت محاسبه شد. با توجه به نتايج بدست آمده نرخ اراضي رها شده در منطقه مورد بررسي مثبت بوده در واقع افزايش يافته و ديگر كاربري‌ها داراي نرخ تغيير منفي مي‌باشند. اين در حالي است كه ضريب رشد جمعيت در همه روستاها منفي بوده و جمعيت كاهش يافته است. روستاهاي منطقه از لحاظ بيشترين كاهش جمعيت و بيشترين سطح اراضي رها شده عبارت‌اند از گته ده، ناريان، نويز عليا، ديزان، جوستان، گراب، اورازان، نسا بالا، مهران، خچيره و دارپي. بنابراين شمار زيادي از افراد در طول اين چند سال مهاجرت كرده و جمعيت كاهش يافته و به دنبال اين روند گستره زيادي از مراتع (88/37 درصد) كه در گذشته به ديمزار تبديل شده بودند هم‌اكنون به صورت اراضي رهاشده در منطقه نمايان شده‌اند. در روستاي گته ده سطح اراضي مرتعي بيشترين كاهش و اراضي رها شده بيشترين افزايش را داشته است. در نهايت مي‌توان بيان كرد، بين نرخ رشد جمعيت و سطح اراضي رها شده رابطه منطقي وجود دارد.

Nowadays, population growth and on the other hand resources limitations astonish authorities. Population changes cause variation in economic activities and land use changes. As a whole, overusing, improper land use and human disturbances over natural resources make environmental imbalances worse. In recent decades, we have seen land use changes in Taleghan basin. Land use changes were produced by many factors, e.g. in abandoned lands, some parts of the region have been converted to residential areas and constructions. Since one century before, because of vicinity to population centers like Tehran and upland condition, this region has been a suitable place for recreation of travelers. Also one of the most important factors has been changed in population which has occurred in Taleghan. So that the statistical information shows substantial decrease in villages population in Taleghan. Similar to the, other regions in Iran, landuse changes especially in rangelands, is an important subject in Taleghan too. This paper tries to illustrate the relationship between population and land use changes in the given region of study and to detect the land use changes in a 15-year period. For determining the landuse, we used geographic information system and statistical methods, remote sensing also landSat images for 1987 and 2001 together. Population size were gained and analyzed for computing the population growth rate. According to what we concluded, in abandoned lands in given region of study the growth rate was positive and in other word, it increased and for other land uses this rate was negative together with negative increasing in all villages, therefore the population decreased. The villages of this region according to their magnitude of reduction in population growth and abandoned lands are: Gateh deh, Narian, Noviz oliya, Dizan, Jovestan, garab, Orazan, Nesa Bala, Mehran, Khachireh, Drapy. Thus, great number of settlers during these years migrated and the population decreased and following this trend, great area of rangelands (37.88%) which has already converted to rain-fed lands, has emerged in the form of abandoned lands in this region. In Gateh deh village, the area of rangelands had the maximum reduction and on the contrary, abandoned lands had the maximum amount of growth. Finally, it could be inferred that, there is a logical relationship between population growth and the area of abandoned lands.