بررسي ژنتيكي برخي از صفات مورفولوژيكي برنج با استفاده از تجزيه ميانگين نسل‌ها

بررسي ژنتيكي برخي از صفات مورفولوژيكي برنج با استفاده از تجزيه ميانگين نسل‌ها

به منظور بررسي چگونگي عمل ژن‌ها، وراثت‌پذيري و برآورد تعداد عوامل موثر در كنترل ژنتيكي عملكرد دانه و برخي از صفات مرتبط با آن در برنج، نسل‌هاي 1P، 2P، 1F، 2F، 1BC و 2BC حاصل از تلاقي‌هاي IRFAON-215 × شاه‌پسند و صالحIRFAON-215 × تهيه و در شرايط مزرعه و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كاشته شدند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس نشان داد كه تفاوت معني‌داري بين نسل‌ها از نظر صفات مورد مطالعه وجود داشت. همچنين هتروزيس و پس‌روي خويش‌آميزي در صفات بررسي شد و هتروزيس مثبت معني‌دار براي عملكرد دانه، ارتفاع گياه، طول خوشه و وزن صد دانه مشاهده گرديد. تجزيه ميانگين نسل‌ها براي صفات با استفاده از مدل شش پارامتري نشان داد كه طول و عرض دانه در تلاقي اول و طول دانه در تلاقي دوم فقط تحت تاثير اثر افزايشي قرار داشتند. در حالي كه صفات وزن صد دانه، ارتفاع گياه و عملكرد دانه در تلاقي اول و عرض و شكل دانه، وزن صد دانه، عملكرد دانه و تعداد روز تا خوشه‌دهي در تلاقي دوم توسط اثرات غير افزايشي تحت تاثير قرار گرفتند. مقدار درجه غالبيت بيانگر وجود اثر فوق غالبيت براي طول و شكل دانه، وزن صد دانه و ارتفاع گياه در تلاقي IRFAON-215 × شاه‌‌پسند و وزن صد دانه و شكل دانه در تلاقي صالح × IRFAON-215 بود و براي ساير صفات در هر دو تلاقي درجاتي از غالبيت ناقص مشاهده گرديد. براي عملكرد دانه و صفاتي كه سهم عمل غير افزايشي ژن‌ها در كنترل آنها بيشتر بود، امكان بهره‌گيري از هتروزيس با استفاده از مواد اصلاحي مطالعه شده در تحقيق حاضر وجود دارد.

To study the nature and magnitude of gene effects, heritability and number of effective factors for grain yield and some yield components in rice, six generations viz., P1, P2, F1, F2, BC1 and BC2 were prepared from the crosses of Shapasand × IRFAON-215 and IRFAON-215 × Saleh and grown in a randomized complete design with three replications. Results of analysis of variance showed significant differences between generations for all traits. Significant heterosis was observed for grain yield, plant height, and panicle length and 100-grain weight. Additive (a) gene actions were important in controlling of grain width, length and shape in the first cross (SH × IR) and grain length in the second cross (IR × SA). 100-grain weight, plant height and grain yield in the first cross and grain width and shape, 100-grain weight, days to flowering and grain yield in the second cross were influenced by dominance (d) gene actions and epistatic effects. Degree of dominance revealed over-dominance for grain length and shape, 100-grain weight and grain yield in SH × IR and for grain shape and 100-grain weight in IR × SA. For the rest of traits partial dominance was revealed. For yield and those yield components that were influenced by non-additive gene action, exploiting of heterosis are suggested for improving rice yield using breeding materials of this research.