تعيين منابع ماسه براساس دانه‌بندي خاك يا رسوب سطحي(توان رسوب‌زايي)

Sand sources determination based on granolometry of surface soils or sediment (sediment generation potential)

نتيجه ديناميك باد، حمل ذرات خاك يا رسوب و ايجاد و تكامل اشكال ناهمواري¬هاي بياباني براساس شدت فرسايش يا رسوب‌گذاري است. منطقه خارتوران به¬دليل وضعيت زمين¬شناسي، ژئومرفولوژي و اقليم¬شناسي خود، يك منطقه خاص را در نواحي خشك حوزه آبخيز بسته دشت كوير بوجود آورده است. تعادل اكوسيستم منطقه تحت تأثير بهره¬برداري¬هاي انساني و فعاليت¬هاي باد بوده، بنابراين داراي ساختار ژئواكولوژيك با الگوهاي مخصوص به خود مي¬باشد. ارگ خارتوران، حاصل فعاليت باد در اراضي بالادست و منابع ماسه آن مي¬باشد. در اين تحقيق، منطقه¬اي به وسعت حدود 200000 هكتار از اين اراضي مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات براساس نقشه¬هاي توپوگرافي، تصاوير ماهواره، نقشه زمين‌شناسي، عكس¬هاي هوايي و بازديدها و نمونه¬هاي صحرايي صورت گرفت، ابتدا منطقه به شبكه¬هاي مربعي 3 كيلومتر در 3 كيلومتر تقسيم و در هر نقطه شبكه (214 نقطه) اقدام به برداشت نمونه خاك يا رسوب سطحي گرديد. نتايج حاصل از دانه¬بندي نمونه¬ها منتج به هفت نقشه توزيع اندازه¬هاي دانه شد كه توان هر بخش از منطقه مورد مطالعه را در آورد رسوب در سرعت¬هاي مختلف باد نشان مي¬دهد. همچنين اين مطالعات نشان داد كه بيشترين درصد توزيع ذرات بين 063/0 تا 150/0 ميلي¬متر (آسيب¬پذيرترين) جمعيت ذرات در مقابل فرسايش بادي) قرار دارند. براساس مطالعات و نتايج بدست¬آمده مي¬توان بيان كرد كه فعاليت فرسايش بادي در منطقه در گذشته، بسيار بيشتر از زمان حال بوده و ارگ خارتوران نتيجه¬اي از فعاليت باد در گذشته مي¬باشد. در حال حاضر ميزان شدت جريان ماسه و تعادل بين فرسايش و رسوب‌گذاري)، عوامل غالب در شكل¬گيري منابع ماسه هستند.

The results of wind dynamic are transport of soil or sediment particles and subsequently evolution of desert landforms according to the intensity of either erosion or sedimentation process.Geology, geomorphology and climatology conditions of the Khartouran region create a special situation on the closed basin of Dasht-e-Kavir. It is evident that the ecosystem balance of the region is affected by anthropogenic exploitation and wind activity, so this area has a geoecological structure with special features. The Khartouran Erg is resulted of wind activity on sand sources. The study area is located on the southwest of Sabzevar city with a total area about 200000 hectares. The study was carried out based on topographic, geologic maps, satellite images, aerial photographs, field observation and sampling. Based on the information and data, the study area was divided into grid cells of 3 km x 3 km. Surface soil or sediment of corner points of each grid was sampled (214 points). The results of granolometry analysis of soil or sediment samples were presented in seven maps. These maps show grain size distribution and consequently determine sand supplement potential of each point in different wind velocities.The granulometiy analysis of samples showed that particle size with a range of 0.063 to 0.150 mm (the most vulnerable sand particle size to wind erosion) comprised the most percentage of distribution. Based on the results it may be concluded that these regions were affected by wind erosion in the past more rather than of current time and Khartouran Erg is result of wind activity in the past. Currently, the rate of sand movement intensity and the balance between erosion and sedimentation are dominant factors in shaping geomorphologic facies (Aeolian landforms).