معرفي باغ تخت شيراز بر پايه اسناد مصور و مكتوب

معرفي باغ تخت شيراز بر پايه اسناد مصور و مكتوب

مطابق مدارك تاريخي «باغ تخت» را در اواخر قرن پنجم يا اوايل قرن ششم هجري، با نام «تخت قراچه» در شمال دشت «شيراز» و بر تپه‌اي در جنوب «باباكوهي» ساختند. اين باغ در قرن نهم منبع الهام گوركانيان و معماران آنها بود. در زمان صفويان درياچه‌اي در پاي آن وجود داشت. در اواخر عهد صفويان يا عهد زنديان، باغي و عمارتي در بالا و نهري بر دامنه و استخري در پايينِ باغ بود. در آغاز زمامداري قاجاريان، عمارت جديدي به جاي عمارت پيشين ساختند و باغ «تخت قاجار» نام گرفت. در ميانه اين دوره، شيب باغ كرت‌بندي شد و باغ شكل مفصل و پُرشكوهي يافت. از اواخر اين دوره، رو به ويراني رفت. در عهد پهلوي بخش‌هايي از آن بازسازي شد ليكن طرح باغ مخدوش شد. سرانجام باغ در قلمرو قرارگاه نظامي شهر قرارگرفت و تا كنون بخش اعظم آن ويران شده ‌است. مقاله پيش رو بر پايه پژوهشي است به نيت رفع ابهام از گذشته «باغ تخت» شيراز. از آنجا كه باغ تخت در تصرف پايگاه نظامي‌ است كاوش در آن ميسر نيست و بايد به اطلاعات مكتوب و مصور اكتفا كرد. بيشتر اطلاعات اين مقاله هم از منابع مكتوب گرد آمد؛ منابعي كه اخبار پراكنده‌اي از قرن پنجم تا كنون فراهم كرد. مدارك ديگر عكس‌هايي بود كه وجوهي از سيماي باغ را از عهد ناصرالدين‌شاه تا كنون نشان مي‌داد. يك نقاشي از قرن نهم، يك تصوير آب‌مركب از اواخر دوره صفويان يا شايد عهد افشاريان، و يك طرح سياه‌قلم از اواسط دوره قاجاريان ديگر اسناد تصويري بود. اين اسناد علاوه بر آنكه گوشه‌هايي از سير تحول اين باغ هزار ساله را روشن كرد، ابهام‌هايي هم پيش‌آورد. با اين اخبار تاريخچه مختصر «باغ تخت» نوشته ‌شد تا امكان تامل در معماري آن فراهم شود.