ارزيابي روند تغييرات كاربري اراضي حوزه آبخيز طالقان در دوره 1366 تا 1380

Assessment of landuse changes in Taleghan Watershed from 1987 to 2001

ارزيابي روند تغييرات كاربري اراضي حوزة آبخيز طالقان در دورة 1366 تا 1380 علي اكبر نظري ساماني *، مهدي قرباني و حميدرضا كوهبناني تاريخ دريافت: 8/11/88 – تاريخ پذيرش: 3/5/89 چكيده از آنجاكه زمين به¬عنوان يكي از نهاده‌هاي بخش توليد مي‌باشد، نه‌تنها در اقتصاد كشاورزي و منابع طبيعي بلكه در اقتصاد كل كشور نقش به¬سزايي دارد و توجه به زمين و تغييرات به¬وجود آمده در آن، امري ضروري است. در طي چند دهه اخير تغيير كاربري اراضي تحت اثر عوامل محيطي و انساني سبب بروز اثرات جدي بر محيط زيست، اقتصاد و اجتماع شده است. بنابراين داشتن اطلاع از نوع استفاده از اراضي و تغييرات آن در طي زمان از موارد مهم در برنامه¬ريزي و سياست‌گذاري در كشور است. تحقيق حاضر به¬منظور بررسي روند تغييرات كاربري اراضي حوزة آبخيز طالقان با استفاده از سنجش از دور و GISانجام شده است. بر اين اساس از تصاوير چند زمان سنجدة TM سال1987 و ETM + سال2000 نقشه‌هاي كاربري اراضي بر اساس پردازش رقومي حداكثر احتمال تهيه شد. سپس نقشه¬هاي كاربري اراضي به¬همراه اطلاعات زميني وارد محيط GIS شدند و توسط برنامه تعيين تغييرات ميزان و نوع تغييرات در كاربري اراضي در منطقه به¬دست آمد. با توجه به نتايج به¬دست آمده روند تغييرات كاربري در برخي كاربري‌ها مانند اراضي رها شده و مراتع است. اراضي رها شده از 8 درصد به 16 درصد افزايش داشته و اراضي مرتعي با كاهش 11 درصدي بيشترين تغييرات را داشته اند. در باغات، اراضي كشاورزي آبي و ديم¬زار تغييرات كاربري اندك مي‌باشد. نتايج حاكي آن است كه در درجه اول استفاده از فناوري سنجش از دور به¬همراه GIS مي¬تواند قابليت دستيابي به اطلاعات كاربري ارضي را ارتقاء دهد. البته به¬دليل شباهت¬هاي موجود طيفي بين كاربري مرتع و اراضي رها شده لزوم اجراي روش¬هاي دقيق¬تر وجود دارد. از طرف ديگر با توجه به ارتباط تنگاتنگ بين وضعيت جمعيتي و تغييرات كاربري اراضي مي¬توان استنتاج نمود كه روند تغييرات يافت شده مي¬تواند معلولي از تغييرات جمعيتي باشد كه نياز به انجام تحقيقات بيشتر دارد. در نهايت با توجه به اينكه بيشتر تغييرات مربوط در تغيير مرتع به اراضي رها شده بوده است، بنابراين لزوم تمركز فعاليت¬هاي مديريت و اصلاح اراضي بر روي اين نوع كاربري افزايش مي¬يابد. واژه‌هاي كليدي: كاربري اراضي، تغييرات، سنجش از دور، GIS، اراضي رها شده، طالقان

Land as one of the integral parts of production inputs, not only, plays a critical role in agriculture and natural resource management but also is important part of national economy. Landuse changes as a function of environmental and human driving force has caused serious impacts on environment, economy and society over the past decades. Thus, having knowledge on the type of landuse and its changes over the time is one of the main issues for planning and policy making. Current research was conducted to investigate the trend of land use changes in Taleghan throughout remote sensing and GIS. For this purpose, based on multi-temporal data of TM (1987) and ETM+ (2000), land use maps were extracted by digital image classification and maximum likelihood procedure. The extracted maps with the field observation data were imported into GIS and the amount and type of changes were calculated using change detection extension. According to the results the trend of landuse changes in range and abandoned lands was considerable. Abandoned lands have been increased from 8% to 16%, while rangelands showed the major reduction of 11%. The amount of reduction is very low fpr orchards, agricultural lands and rain- fed lands. Due to spectral similarities between abandoned areas and rangelands the necessity of application of more accurate method for land use change detection is needed. On the other hand, because of close relationship between landuse changes and human driving force it can be concluded that such a landuse changes pattern are related to population status that calls for more researches. Key words: Landuse, Changes, RS, GIS, Abandoned lands, Taleghan Basin.