ادبيات شفاهي و تاريخ شفاهي، بررسي برخي اشارات تاريخي در داستان تركي اغوز خاقان

ادبيات شفاهي و تاريخ شفاهي، بررسي برخي اشارات تاريخي در داستان تركي اغوز خاقان

چكيده ادبيات شفاهى، به عنوان گونه‌اى وسيع و و ژرف از ادبيات، بعد فرهنگى بسيار غنى وقابل توجهى دارد. مقاله حاضر محور زمانى يا تاريخى ادبيات شفاهى را بررسى مى‌كند. مسيله محورى اين پژوهش اين است كه آيا ادبيات شفاهى يك اجتماع مى‌تواند بازنمودى از تاريخ خالقان آن باشد؟ بدين منظور، يكى از نمونه‌هاى ادبيات شفاهى تركى به نام داستان اوغوز خاقان انتخاب گرديد تا بتوان با بررسى آن وجوه تاريخى را ملاحظه كرد. اين داستان يكى از نمونه‌هاى غنى ادبيات شفاهى تركى است كه پس از قرن‌ها زيست شفاهى در فرهنگ تركى سرانجام در قرن 13 ميلادى مكتوب شده است. روش مقاله حاضر در بررسى داستان و نيز تاريخ خالقان آن، روش اسنادى ـكتابخانه‌اى است. يافته‌هاى پژوهش نشان مى‌دهند كه، در سطحى كلى، ادبيات شفاهى به شيوه خاص خود (يعنى با تكيه بر اصول هنرى) اشارت‌هايى به تاريخ خالقان خود دارد. داستان اوغوز خاقان روايت‌گر بخش‌هايى از تاريخ هون‌هاست. هون‌ها به عنوان اقوام كوچ‌رو كه بنا به ضرورت‌هاى اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى، فاقد سنت‌هاى مكتوب تاريخ‌نگارى بوده‌اند، سعى كرده‌اند تا تاريخ قومى خود را در چارچوب هنرهاى مردمى، به‌ويژه ادبيات شفاهى به زبان ادبى و هنرى ثبت كنند. از اين‌رو ما شاهد نوع جديدى از تاريخ‌نگارى هستيم، نوعى كه به جاى برگزيدن شكل معمول ثبت وقايع، شكل ادبى و هنرى را انتخاب كرده است.

Abstract: Oral literature as a profound and extensive type of literature, has a considerable cultural dimension. This article consider temporal or historical dimension of oral literature. Central problem of this research is that whether oral literature of a society represents of them history? For this point, one of Turkish oral literature by name of “Dastaneh Oghuz Khaghan” selected to focusing on historical dimension. This story is one of rich oral literature of Turkish people and after oral living in Turkish culture, ultimately in 13th century written down. Method of article is documentary method. Research findings show that, in a general level, oral literature in a special way (in that by focusing of artistic principles) have a signifiers to creators history. Dastane Oghuz Khaghan is narrator of some historical parts of Hun people. Hun people as a nomadic tribes and for economic, social and cultural necessities, tried to record their ethnic history in the folk arts frameworks, especially oral literature, by artistic way. Hence, we see a new kind of historiography, the kind that instead of usual history recording, selected literature and artistic form.