ارزيابي تاخير تاريخ كاشت بر صفات كمّي و كيفي و انتقال مجدّد ماده خشك در سه رقم كلزاي زمستانه در استان مركزي

ارزيابي تاخير تاريخ كاشت بر صفات كمّي و كيفي و انتقال مجدّد ماده خشك در سه رقم كلزاي زمستانه در استان مركزي

به منظور ارزيابي اثرات تاخير در تاريخ كاشت بر صفات كمّي و كيفي سه رقم كلزاي پاييزه، آزمايشي در دو سال زراعي 86-1385 و 1387–1386 در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي (اراك) به صورت كرت‌هاي خرد شده با طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي و در سه تكرار انجام شد. ارقام كلزا داراي سطوح V1 (اوكاپي) ، V2 (مودنا) و V3 (ليكورد) و تاريخ كاشت داراي سطوح D1(10 مهر)، D2(20 مهر)، D3(30 مهر) به ترتيب به عنوان فاكتور اصلي و فرعي بودند. كمترين ميزان عملكرد دانه (1723 كيلوگرم در هكتار)، وزن هزار دانه (34/3 گرم)، تعداد دانه در خورجين (01/22)، تعداد خورجين در بوته (34/70)، ارتفاع بوته (8/110 سانتي متر)، تعداد شاخه هاي فرعي (92/2)، تعداد روز تا رسيدگي (79/244)، طول دوره رسيدگي (22/29)، درصد روغن دانه (5/45)، عملكرد روغن دانه (806 كيلوگرم در هكتار)، درصد پروتيين دانه (54/15)، شاخص برداشت (94/24 درصد)، عملكرد زيست توده (6673 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد تك بوته (99/2 گرم) و انتقال مجدّد ماده خشك (09/64 ميلي گرم بر بوته) در تاريخ كاشت سوم (30 مهر ماه) به دست آمد. اثر متقابل بين سال × رقم بر عملكرد دانه و وزن هزار دانه (05/0P < ) و بر تعداد خورجين در بوته (01/0P < ) معني دار بود. همچنين اثر متقابل سال × تاريخ كاشت بر عملكرد دانه، تعداد دانه در خورجين و تعداد خورجين در بوته (01/0P < ) معني دار بود. اثر متقابل تاريخ كاشت × رقم بر وزن هزار دانه (05/0P < )، تعداد خورجين در بوته، درصد پروتيين و شاخص برداشت (01/0P < ) معني دار بود. به علاوه اثر متقابل سال × رقم × تاريخ كاشت بر عملكرد دانه و ارتفاع بوته در سطح احتمال 1% معني دار بود. بدين ترتيب مي توان نتيجه گيري كرد كه بيشترين تفاوت عملكرد از سالي به سال ديگر ناشي از تغيير پذيري ساليانه محيط رشد مي باشد. عملكرد دانه همبستگي مثبت و معني دار با وزن هزار دانه، تعداد دانه در خورجين، تعداد خورجين در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه هاي فرعي، تعداد روز تا رسيدگي و طول دوره رسيدگي، درصد روغن، عملكرد روغن، درصد پروتيين، شاخص برداشت، عملكرد زيست توده، عملكرد تك بوته و انتقال مجدّد ماده خشك به استثناي تعداد روز تا شروع و خاتمه گلدهي داشت؛ ولي همبستگي عملكرد دانه با طول دوره گلدهي، منفي و معني دار بود. تاخير در تاريخ كاشت، عملكرد دانه را به سبب كاهش وزن هزار دانه، تعداد دانه در خورجين و تعداد خورجين در بوته، كاهش داد. در اين تحقيق رقم ليكورد عملكرد دانه (4213 كيلوگرم در هكتار) بيشتري نسبت به بقيه ارقام داشت كه مي‌تواند ناشي از تفاوت ژنتيكي ارقام در استفاده از منابع رشد در راستاي افزايش عملكرد دانه در واحد سطح باشد.

In order to evaluate the effects of delayed sowing date on quantitative and qualitative traits of three winter rapeseed (Brassica napus L.) cultivars, two split plot field experiments, arranged in complete block designs with three replications, were carried out in Agricultural and Natural Resources Research Center of Markazi Province, Arak (Iran), during 2006-2008 growing seasons. Three rapeseed cultivars (Okapi, Modena and Licord) and three sowing dates (October 2, 12 and 22) were randomized in main plots and sub-plots respectively. The lowest grain yield (1723 kg/ha), 1000-seed weight (3.34 g), seed number per pod (22.01), pod number per plant (70.34), plant height (110.8 cm), second branch number per plant (2.92), days to end flowering (244.79), length of maturity (29.22), seed oil content (45.5%), oil yield (806 kg/ha), seed protein percentage (15.54), harvest index (24.94%), biological yield (6673 kg/ha), grain yield per plant (2.99 g) and dry matter remobilization (64 mg/plant) were obtained on third sowing date. The interaction effect between year and cultivar was significant for traits such as grain yield, 1000-seed weight (P < 0.05) and pod number per plant (P < 0.01). Also the interaction effect between year and sowing date for grain yield, seed number per pod and pod number per plant was significant at 1% probability level. The interaction effect between cultivar and sowing date was significant for 1000-seed weight (P < 0.05), pod number per plant, seed protein percentage and harvest index (P < 0.01). In addition, interaction effect between year, cultivar and sowing date was significant for grain yield and plant height at 1% probability level. Thus, it can be concluded that annual variability in the growth environment is responsible for the most of large year to year yield differences. There was positive and significant correlation between grain yield and the most traits such as 1000-seed weight, seed number per pod, pod number per plant, plant height, second branch number per plant, days to maturity, length of maturity, seed oil content (%), oil yield, seed protein percentage, harvest index, biological yield, grain yield per plant and dry matter remobilization except days to initial flowering and days to end of flowering but correlation coefficient between grain yield and length of flowering was negative but significant. In this research Licord cultivar had more grain yield than other cultivars that could be due to genetic diversity among cultivars for using growth sources in direction of grain yield enhancement per unit area.