تعيين مناسبترين محل قلمه‌گيري از جست‌ها و شاخه‌هاي جوان در پنج گونه و كلن صنوبر

Determination of appropriate place of cutting in shoots and young branches of five Poplar species and clones

يكي از اصلي‌ترين راهكارهاي حفاظت و صيانت از عرصه‌هاي منابع طبيعي و جنگلي محدود كشور، توليد انبوه چوب در عرصه‌هاي وسيع و گسترده مي‌باشد كه در اختيار داشتن نهالستانهاي مناسب يكي از الزامات اوليه اين كار است. در اين راستا ضرورت دارد تا عوامل و متغيرهاي تاثير‌گذار بر ميزان و كيفيت نهالهاي توليدي مورد توجه محققان قرار گيرد. عوامل متعددي همچون سن و كيفيت درخت مادري، اندازه و ابعاد قلمه و حتي محل تهيه قلمه از جست‌ها و شاخه‌هاي جوان در ميزان موفقيت و كيفيت نهالهاي توليدي موثرند. در اين بررسي سعي شده تا تاثير محل قلمه‌گيري از جست در ميزان موفقيت توليد نهال بررسي شود. همچنين به‌منظور كاربردي كردن نتايج كار در عرصه يك نهالستان با شرايط معمول و با استفاده از 5 كلن متداول براي صنوبر‌كاري در كشور شامل دو گونه صنوبر اورامريكن، يك كلن دلتوييدس، يك كلن نيگرا و يك كلن كبوده و با استفاده از سه تيمار قلمه‌هاي تهيه شده از ابتدا، ميانه و انتهاي جستهاي يكساله، قلمه‌‌كاري به‌صورت فاكتوريل و در قالب بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار در محل مجتمع تحقيقاتي البرز كرج انجام شد. مشخصه‌هاي اندازه‌گيري شده شامل زنده‌ماني، قطر يقه و ارتفاع نهالهاي توليدي و همچنين درصد چندجست شدگي نهالها بود كه براي تعيين چگونگي تاثيرات دراز‌مدت تيمارها، بررسي در دو سال متوالي انجام گرديد. نتايج بدست ‌آمده از اين بررسي عبارتند از: 1) پنج گونه و كلن صنوبر (صرفنظر از تيمارهاي بكار گرفته شده) از خصوصيات و قابليت‌هاي متفاوتي در توليد نهال برخوردارند؛ 2) تيمار محل‌هاي مختلف قلمه‌گيري با تفاوتهاي محسوس و كاملاً معني‌داري در ميزان زنده‌ماني، قطر يقه و ارتفاع نهال تاثير مي‌گذارند، ولي تفاوت چنداني در ميزان چندجستي شدن نهالها ايجاد نمي‌كنند؛ 3) تفاوت تيمارهاي ميانه و ابتداي جست با يكديگر كمتر ولي هر دوي آنها نسبت به تيمار انتهاي جست تفاوت زياد و معني‌داري را نشان مي‌دهند و 4) تفاوت‌هاي موجود در نهالهاي دوساله با شدت كمتري مشابه نهالهاي يكساله مي‌باشند كه حكايت از تاثير درازمدت اثر تيمارها در آينده نهالها و درختان حاصل از آنها دارد.

Wood production in vast areas is one of the main strategies to protect and preserve the limited forest areas of the country that requires large nursery seedling production. Therefore, it is essential to determine variables influencing the amount and quality of seedlings production. Several variables including age and quality of parent trees, cutting dimension and appropriate place of cutting have an impact on seedlings quality and quantity. This study aims to determine the appropriate place of cutting of shoots and young branches of poplar species. For this purpose, cuttings were prepared from five poplar clones (two species of P.xeuramericana, one clone of P.deltoides, one clone of P. nigra and one clone of P.alba ) with three locations (lower, middle and upper part of annual shoots) and were planted in a factorial randomized block design with three replications. Parameters including survival, seedling collar diameter, height of seedlings and number of shoots per cutting were measured in two successive years. The results of this study indicate that, 1) all studied species and clones present different characteristics and capabilities of seedling production; 2) cutting position causes significant differences in the rate of survival, collar diameter and seedling height; 3) difference of parameters is more obvious between cuttings prepared from upper part of shoots and lower and medium parts of shoots.