بررسي رشد و توليد 10 كلن صنوبر از دورگ طبيعي در كرج

مرحله اول اجراي اين تحقيق تهيه نهال از بذرهايي بود كه به‌طور طبيعي از پايه مادري كلن P.deltoides 69/55 بدست آمده بودند كه يك رقم پُرمحصول و سازگار براي استانهاي گيلان و مازندران مي‌باشد. از ميان تعداد زيادي نهال دورگ، 254 اصله نهال انتخاب و در خزانه تحقيقاتي پس از سه سال بررسي و آزمايش، 10 كلن دورگ برتر اين مجموعه براي آزمايش‌هاي بعدي تعيين و به آنها شماره‌هاي 1/63 تا 10/63 داده شد. معيار انتخاب اين كلن‌ها رشد ارتفاعي، قطري و مقاوم بودن به آفات بود. در مرحله دوم، بررسي‌هاي نهايي و انتخاب ارقام پُرمحصول در مقايسه با رقم معرفي شده پايه مادري (P.deltoids 69/55) در ايستگاه‌هاي تحقيقات البرز كرج، گيلان، كرمانشاه، چهارمحال و بختياري و كردستان به اجرا درآمد. از سال 1377 از كلن‌هاي P.d. 63/1 تا P.d. 63/10 به تعداد كافي قلمه تهيه و در خزانه تحقيقاتي كرج كشت شد. در پايان سال 1378 از بين تعداد زيادي نهال از هر كلن تعداد 75 اصله نهال كه از نظر ارتفاع تقريباً يكنواخت بودند انتخاب و در قالب طرح آماري بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار و با فاصله 4×4 متر همراه با كلن شاهد P.deltoids 69/55 كاشته شدند. اندازه‌گيري‌هاي رشد ارتفاعي تا دقت سانتي‌متر و قطري تا دقت ميلي‌متر همه ساله پس از پايان دوره رويش ساليانه انجام شده و نيز جنسيت (نر و ماده بودن) كلن‌ها مشخص و مدت زمان دوره رويش ساليانه هم با شرايط آب و هوايي منطقه تعيين گرديد. تحليل داده‌ها براساس تجزيه واريانس دوطرفه و با استفاده از نرم‌افزار SAS انجام شد. نتايج بررسي‌ها نشان داد كه از بين 10 كلن دورگ، چهار كلن پايه نر بوده و 5 كلن پايه ماده، در حالي‌كه يك كلن تا پايان دوره تحقيق گل نداد. نتايج تجزيه واريانس رويش متوسط حجمي، اختلاف معني‌داري را در سطح 5% ميان كلن‌هاي دورگ نشان داد. همچنين نتايج آزمون مقايسه ميانگين‌ها نشان داد كه از ميان 10 كلن دورگ، كلن شماره P. deltoids 63/1 با 9/23 مترمكعب در هكتار و در سال بيشترين و كلن P.deltoids 63/6 با 17/9 مترمكعب در هكتار و در سال كمترين توليد حجمي را داشته‌اند.

The research project consisted of two phases. At first phase, the required seedlings were propagated from seeds produced naturally on clonal material stock of P.deltoides 69.55, which is a fast growing clone for Guilan and Mazandaran provinces of Iran. Among the propagated seedlings, 254 individuals were selected and planted at a research nursery. After three years study and evaluation program, 10 samples from the nursery were selected for further trials and 10 numbers were allocated for the samples (P.d. 63.1-P.d. 63.10). Height and diameter growth and resistance to pests characteristics were used to select the samples. At the second phase, final investigation and selection of more productive clones in comparison to the material stock, was made at experimental Stations of Alborz (Karadj city), Guilan, Kermanshah, Chaharmahal va Bakhtiary and Kurdistan provinces. In 1998 cuttings were made as more as possible from clones of 63.1 to 63.10 and then planted at Karadj nursery. At the end of 1999, 75 rooted cuttings were selected from each clone (similar height) and planted under the statistical design of randomized complete blocks, with three replications, 4m×4m spacing. Besides, cuttings of P.deltides 69.55 were planted as control treatment. The annual measurements consisted of determination of sexuality, height and diameter growth, annual increment and climate records. The statistical analysis was made, using SAS software. Results showed that among the 10 clones, four clones were male, five clones were female, one clone did not produce flower yet. P.deltoides 63.10 was the most productive clone (23.9 m3/ha/y) whereas the control clone (P.deltoides 69.55) produced about 17.4 m³/ha/y wood.