رهيافت مديريت مشاركتي آبياري: مباني روانشناختي انگيزش و موانع موجود

Participatory Irrigation Management, Psychological Basis of Motivation and Obstacles

اهميت مشاركت كشاورزان در مديريت و طراحي سيستم در زمينه‌هاي مختلف مورد تاكيد قرار گرفته است. انگيزش از جمله عوامل مهم براي جلب مشاركت كشاورزان در برنامه‌هاي توسعه كشاورزي بوده و نظريه‌هاي مختلفي مطرح و تحقيقات متنوعي در اين راستا به انجام رسيده است. نظريه مك‌ميليون مناسب براي واكاوي مشاركت كشاورزان در نظام مديريت آبياري تشخيص داده شد و در اين پژوهش بكار گرفته شد. اين تحقيق با هدف تبيين عوامل مؤثر بر انگيزش كشاورزان براي مشاركت در مديريت آبياري و تعيين موانع موجود، در شبكه آبياري سد درودزن استان فارس با استفاده از روش پيمايش اجرا شد. آزمودني‌هاي اين تحقيق شامل 270 نفر از كشاورزان، با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌بندي شده چند مرحله‌اي انتخاب شدند. ابزار سنجش اين پژوهش پرسشنامه‌اي بود كه روايي صوري (Face validity) آن توسط اساتيد فن و صاحبنظران مورد تاييد قرار گرفت و براي تعيين پايايي (Reliability) از مطالعه راهنما (Pilot study) استفاده شد. يافته‌هاي تحقيق نشان داد كه از بين 5 نوع عوامل انگيزشي، انگيزه معامله‌گري بيشترين تاثير را روي انگيزش كشاورزان براي مشاركت در مديريت آبياري ايفا مي‌كند. از بين متغيرهاي مستقل ، نگرش نسبت به مسئولين و كارشناسان سازمان آب، نگرش نسبت به مسئولين و كارشناسان مركز خدمات كشاورزي و ميزان مراجعه به مركز خدمات، ميزان اجتماعي بودن افراد، نگرش نسبت به كارايي اعضاي شوراي اسلامي، و تعداد اعضاي خانواده داراي رابطه معني‌دار با ميزان انگيزش كشاورزان براي مشاركت در مديريت آبياري بود. همچنين نتايج نشان مي‌دهد از ديد آزمودني‌ها، توزيع ناعادلانه آب در محل، نارضايتي از ميراب‌هاي سازمان آب و هزينه‌هاي مالي بالا مهمترين مشكلات موجود در مديريت آبياري مي‌باشند. بر مبناي يافته‌هاي تحقيق نهايتاً توصيه‌هاي عملي براي توسعه مشاركت مؤثر كشاورزان در مديريت آبياري ارائه شده است.

Importance of farmersʹ participation in system design and management has been emphasized in various fields. Motivation is thought as the most important factor affecting farmersʹ participation in agricultural development programs. Many theories have been postulated in motivation field and abundant research projects accomplished in this area. McMillionʹs theory was recognized as appropriate for an analysis of farmersʹ participation in irrigation management and thus it was used in this study. The research was conducted to determine the factors affecting farmersʹ motivation for participation in irrigation management and as well to look for the existing obstacles. The research was of a survey type, carried out at Doroodzan dam irrigation network in Fars province. Multi-stage stratified random sampling was employed to select 270 farmers as the research sample size. A structured questionnaire was used to collect data. A panel of experts confirmed the face validity of the instrument, and a pilot study conducted to assess its reliability. Results indicated that among five modes of motivation, "trading motive" bears the greatest effect on farmersʹ participation in irrigation management. Attitude towards Water Authority personnel, attitude toward personnel of Extension and Agricultural Service Center, varied contacts with Extension and Agricultural Service Center, sociability, prevailing attitude towards the performance of the Village Islamic Council, and as well family size had significant correlations with farmersʹ motivation. The results also indicate, from farmersʹ perspective, that improportionate water distribution among farms, dissatisfaction with Water Authority operator(s) as well as high water fees and charges were the main problems and obstacles in the way of farmersʹ participation in irrigation management. Finally, based on the research findings, applicable and appropriate recommendations towards increasing farmersʹ participation in irrigation management are presented.