آيا منطق‌دانان قديم از استلزام مادي آگاه بوده‌اند؟

تركيب تابع ارزشي p ?Q با ماتريس [1011] كه از آن در منطق جديد به استلزام مادّي تعبير مي‌شود و كذب مقدّم يا صدق تالي شرط لازم و كافي صدق آن به شمار مي‌آيد، معادل تركيب‌هاي تابع ارزشي ~P?Q و ?(P?~Q) در منطق جديد است كه داراي همان ماتريس مي‌باشد. اين تركيب اساسي‌ترين مفهوم منطق جديد محسوب مي‌شود و در استدلال‌هاي پيچيده رياضي نتايج رضايت‌بخشي داده است. آگاهي يا عدم آگاهي منطق‌دانان قديم از شروط صدق اين تركيب سيوالي اساسي و بنيادين در منطق تطبيقي است كه پاسخ آن مي‌تواند ساير مباحث تطبيقي در منطق را تحت تاثير قرار دهد. پاسخ‌هاي مختلفي را كه تاكنون به اين سوال داده شده است، مي‌توان در رويكردهاي زير خلاصه نمود: 1) اتفاقيه عامه همان استلزام مادي است. 2) تعريف متصله مقسمي ‌با تعريف استلزام مادي يكي است. 3) شروط صدق متصله مقسمي ‌با شروط صدق استلزام مادي يكي است. 4) آگاهي ابن‌سينا از شروط صدق استلزام مادي به دليل وجود قراين مختلف، له و عليه آن، در متون وي مورد ترديد است. 5) شروط‌صدق اتفاقي اعمّ با شروط صدق استلزام مادي يكي است. 6) شروط صدق هيچ‌يك از انواع شرطي با شروط صدق استلزام مادي يكي نيست و منطق‌دانان قديم از شروط صدق استلزام مادي آگاه نبوده‌اند. در اين مقاله به بررسي و تحليل اين رويكردها و نقد دلايل و مستندات آنها مي‌پردازيم و تلاش مي‌كنيم تا با كنار گذاشتن پيش‌فرض‌ها و درنظر گرفتن جميع جوانب موضوع به وحدت نظر در اين موضوع بنيادين دست يابيم و پايه‌اي استوار براي تحقيقات بعدي در قلمرو منطق تطبيقي فراهم آوريم. بر اساس اين تحقيق شروط صدق استلزام مادي منطق جديد بر شروط صدق هيچ‌يك از انواع شرطي در منطق قديم منطبق نيست و دلايل رويكردهايي كه به آگاهي ابن‌سينا از شروط صدق استلزام مادي حكم كرده‌اند و يا در جستجوي يافتن قضيه‌اي با شروط صدق مشابه برآمده‌اند، از پشتوانه كافي برخوردار نيست. در صورت قبول اين نظر منطق‌هاي قديم و جديد دو نظام منطقي مختلف به حساب مي‌آيند كه با وجود برخي اشتراك‌ها در اصول و مباني، از يكديگر فاصله زيادي دارند؛ چنانچه هندسه‌هاي اقليدسي و غيراقليدسي و نيز فيزيك نيوتن و فيزيك اينشتين نيز دو نظام هندسي يا فيزيكي مستقل‌اند.