الگوي پراكنش و فراواني مكاني و زماني ماكروبنتوزهاي سواحل جنوبي درياي خزر (ساحل شهرستان چالوس)

Spatial and temporal variability of macrobenthic communities in Chalus Shore of the Caspian Sea

مطالعه موجودان كفزي مي‌تواند در مديريت اكوسيستم‌هاي آبي از اهميت ويژه‌اي برخوردار باشد. الگوي فراواني و زيتوده ماكروبنتوزهاي ساحل شهرستان چالوس در جنوب درياي خزر بصورت فصلي از زمستان 1384 تا پاييز 1385 مورد بررسي قرار گرفت. نمونه‌برداري از رسوبات بستر بوسيله دستگاه نمونه‌بردار گرب (Van Veen) با سطح مقطع 225 سانتيمترمربع در اعماق 7 و 20 متري در 4 ايستگاه، در 2 ترانسكت عمود بر ساحل از منطقه خط 8 (قسمت غربي ساحل) با موقعيت جغرافيايي "15 ʹ41 ? 36 عرض شمالي و "44 ʹ23 ?51 طول شرقي تا منطقه راديو‌ دريا (قسمت شرقي ساحل) با موقعيت جغرافيايي "48 ʹ40 ?36 عرض شمالي و "14 ʹ26 ?51 طول شرقي، به فاصله تقريبي 6 كيلومتر از يكديگر صورت گرفت (شكل1). پنج رده از ماكروبنتوزها شناسايي گرديدند كه بيشترين فراواني بترتيب مربوط به پرتاران با 7/68 درصد، كم‌تاران با 6/14 درصد، دوكفه‌اي‌ها با 5/8 درصد، سخت‌پوستان با 2/8 درصد و شكم‌پايان با 08/0 درصد نسبت به كل جمعيت ماكروبنتوزها تعيين گرديد. حداكثر فراواني ماكروبنتوزها، در فصل تابستان در عمق 20 متر در منطقه راديو دريا با ميانگين (± خطاي استاندارد) 1419±8/4251 عدد در مترمربع و حداقل آن در فصل بهار در عمق 7 متر در همان منطقه با ميانگين (± خطاي استاندارد) 5/64±9/725 عدد در مترمربع بدست آمد. حداكثر زيتوده ماكروبنتوزها، در فصل پاييز در عمق 20 متر در منطقه راديو ‌دريا با ميانگين (± خطاي استاندارد) 8/243±475 گرم در مترمربع و حداقل آن در فصل زمستان در عمق 7 متر در همان منطقه با ميانگين (± خطاي استاندارد) 1/0±3/0 گرم در مترمربع بدست آمد (جدول2). بطور‌كلي، قسمت شرقي ساحل چالوس، فراواني و زيتوده بيشتري نسبت به قسمت غربي آن دارا بود. نمونه‌هاي ماكروفوني بدست آمده از هر ايستگاه در ظرف پلاستيكي جداگانه ريخته شدند. در آزمايشگاه شستشو و جداسازي موجودات ماكروفوني از رسوبات بستر توسط سري الك‌هاي ASTM با چشمه 2، 1 و 5/0 ميلي‌متر صورت گرفت و سپس توسط فرمالين 4 درصد تثبيت گرديدند (Muniz & Pires, 2000 ;Mistri et al., 2002). نمونه‌ها بوسيله لوپ شناسايي و سپس شمارش شدند و با ترازوي الكتريكي با دقت 001/0 توزين گرديدند. جهت شناسايي موجودات ماكروبنتوزي از كليد ارايه شده در كتاب اطلس بي‌مهرگان درياي خزر (بيرشتين و همكاران، 1968) استفاده گرديد. مجموع مواد آلي (TOM) نمونه‌هاي رسوب به روش اندازه‌گيري كربن آلي از طريق اندازه‌گيري مواد آلي متد سرد يا والكل- بلاك (Walkly-Black) محاسبه گرديد. دانه‌بندي رسوبات به روش دانسيمتري (هيدرومتري)، روش بايكاس انجام شد (زرين كفش، 1373). بطور كلي در طول يك سال نمونه‌برداري 144 عدد نمونه رسوب (جهت بررسي موجودات ماكروبنتوزي، مجموع مواد آلي و دانه‌بندي رسوبات بستر) برداشت گرديد. تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS صورت گرفت. نرمال بودن داده‌ها از طريق آزمون Shapiro-Wilk بررسي شد. اختلاف بين درصد مواد آلي، درصد ماسه، فراواني و زيتوده ماكروبنتوزها در ايستگاه‌ها، اعماق و فصول مختلف از طريق آزمون Kruskal-Wallis H بررسي گرديد و اختلاف جزيي از طريق آزمون Mann-Whitney U سنجيده شد. همبستگي بين فراواني و زيتوده ماكروبنتوزها با شرايط بستر (درصد ماسه و مواد آلي) در فصول مختلف سال با استفاده از ضريب همبستگي Spearman بررسي شد (خاتمي، 1382). در اين تحقيق در مجموع 5 رده از ماكروبنتوزها مورد تفكيك و شناسايي قرار گرفتند

The changes in density and biomass of macrobenthos were seasonally investigated from winter 2005 till fall 2006 in southern Caspian Sea. Samples were taken with a 225cm2 Van Veen grab from depths of 7 and 20 meters along two transects: Line 8 area (western part) and Radio Darya area (eastern part). Totally, 5 classes of macrobenthos were identified of which the most abundant populations were Polychaeta 68.7%, Oligochaeta 14.6%, Bivalvia 8.5%, Crustacea 8.2% and Gastropoda 0.08%. The maximum density (4251.8+ 1419 (ME ± SE) ind/m2) of macrobenthos was observed during summer in the depth of 20m of Radio Darya area, while the minimum density (725.9+64.5 (ME+ SE) ind/m2) was observed during spring in the depth of 7m in the same area. Between the two studied depths, the mean annual density in 7m depth (2266.7+350.3 (ME + SE)ind/m2), was higher from 20m depth (1977.8 + 290.1 (ME+ SE)ind/m2). The maximum biomass (475 + 243.8 (ME + SE)g/m2), of macrobenthos was observed during autumn in the depth of 20 meter of Radio Darya area, while the minimum biomass (0.3 + 0.1 (ME+ SE)g/m2), was observed during winter in the depth of 7m in the same area. Between the two studied depths, the mean annual biomass in 20m depth (184.8+24.6 (ME± SE)g/m2), was higher from 7m depth (73.7 + 24.6 (ME+ SE)g/m2). Generally speaking, the eastern part of Chalus coast had more density and biomass compared with the western part.