بررسي وتعيين سهم منابع توليد رسوب با بهره‌گيري از ردياب‌هاي طبيعي خاك (بررسي موردي حوزه آبخيز ابوالفارس خوزستان)

بررسي وتعيين سهم منابع توليد رسوب با بهره‌گيري از ردياب‌هاي طبيعي خاك (بررسي موردي حوزه آبخيز ابوالفارس خوزستان)

براي شناسايي و تعيين سهم و اهميت منابع رسوب در يك حوضه روش‌هاي مختلفي وجود دارد. يكي از موثرترين و با‌ارزشترين روش‌ها، انگشت نگاري رسوب يا فن منشايابي با بهره‌گيري از ردياب‌ها مي‌باشد. در اين بررسي از روش ياد شده براي تعيين سهم منابع توليد رسوب در حوزه آبخيز ابوالفارس در استان خوزستان استفاده شده است. در مرحله اول از روش‌هاي آماري مقايسه ميانگين ها و تحليل تشخيص براي تعيين ردياب‌هايي كه به بهترين نحو انواع سازندهاي زمين شناسي و كاربري‌هاي اراضي را از هم جدا مي‌كنند، استفاده شد. از بين 36 ردياب اندازه گيري شده 10 ردياب شامل هشت عنصر N، Ni، In، Y، Ge، OC، Mn، Zn و دو ويژگي مغناطيسي XLF وXFD براي سازندهاي زمين شناسي و 3 ردياب شامل دو عنصر Ge و Te و ويژگي مغناطيسي XLF براي كاربري‌هاي اراضي انتخاب شد. در مرحله بعد با كمينه كردن مدل تركيبي چندمتغيره (مجموع مربعات باقي مانده) توسط روش‌هاي بهينه سازي، سهم هر منبع رسوب تعيين شد. براين پايه مشخص شد كه بخش لهبري از سازند آغاجاري، سازند آغاجاري، رسوبات كواترنر، سازندهاي گچساران-ميشان، ايلام-سروك و پابده-گورپي به ترتيب با داشتن 3/29، 8/23، 3/19، 3/11، 3/9 و 9/6 درصد بيشترين تا كمترين سهم را در رسوب خروجي حوضه مورد بررسي دارند. همچنين نتايج تحقيق بيانگر اين است كه كاربري كشاورزي 3/56 درصد و كاربري مرتع 7/43 درصد در رسوب خروجي حوزه نقش دارند. ميانگين خطاي نسبي پايين (حدود 3) و ضريب كارايي بالاي مدل ياد شده (حدود 9/0) و همچنين همخواني خوب نتايج با مشاهده هاي صحرايي نشان مي‌دهد كه روش منشايابي بهره‌گيري شده در اين بررسي روشي ارزشمند براي تعيين سهم منابع توليد رسوب در حوزه‌هاي آبخيز مي‌باشد.

Determination of relative contributions of potential sediment sources is an important step in the development of management strategies in order to combat soil erosion. Many studies have attempted to quantify the sources of suspended sediment transported in river systems. A quantitative composite fingerprinting technique, incorporating both statistically multicomponent signatures and a multivariate sediment-mixing model, has been employed to determine the suspended sediment sources. This is done by comparing a selection of tracer properties of sediment, with the corresponding properties of the source materials within the catchment. In this study, the method has been applied at Abolfares Watershed, Khouzestan province. From 36 tracers, 10 tracers selected for distinct geology formations and 3 for landuse by statistical methods such as multivariate discriminate analysis and test of means comparison. Then, portion of each source was determined by mixed models. The results have shown that Lahbari member of Aghajari formation, Aghajari, Quaternary, Gachsaran-Mishan, Ilam-Sarvak, and Pabdeh-Gourpi formations produces 29.3, 23.8, 19.3, 11.3, 9.3 and 6.9 percent of the watershed sediment yield, respectively. Also, agriculture and rangelands produces 56.3 and 43.7 percent of sediment, respectively. Low relative error, high model efficiency coefficient and field observations confirm the results. The fingerprinting approach to source ascription is appeared as providing valuable information regarding suspended sediment sources in the study catchments.