عشقي و جمهوري رضاخاني

نا بساماني هاي فراوان جامعه ي ايران در سالهاي پاياني سده ي سيزدهم خورشيدي اوضاع آشفته اي ايجاد كرده بود به شكلي كه كودتاي سوم اسفند 1299 و روي كار آمدن دولت سيدضيا ي و برآمدن رضاخان بسياري را اميدوار كرد كه راهي براي غلبه بر اين مشكلات پيدا شده است. اما خودسري ها و يكه تازيهاي رضاخان كه از سوي انگليسي-ها حمايت و راهنمايي مي شد با وجود بعضي اثرات مثبت مايه ي نگراني گرديد. رضاخان براي تسلط كامل بر ايران و انقراض سلسله قاجار برنامه هايي را پي گيري كرد كه يكي از آنها تغيير قانون اساسي و آوردن “جمهوري” به ايران بود تا بعد از رييس جمهور شدنش به بهانه يي جمهوري را هم كنار گذاشته، همه كاره شود. انگليس نيز كه قرارداد 1919 وثوق را از دست رفته مي ديد تحقق هدف تسلط كامل بر ايران را در حمايت از رضاخان جستجو مي كرد. جمهوري رضاخاني اگرچه در آغاز با تبليغ و سروصداي فراوان مطرح شد ولي مخالفتهاي گروهي از رجال روشنفكر سياسي، روحانيون و مردم را برانگيخت. ميرزاده عشقي شاعر جوان و روزنامه نگار انقلابي كه از ثمرات درخت مشروطه خواهي ايرانيان محسوب مي شد نيز از جمله مخالفاني بود كه در مقالات، سخنراني ها و اشعارش به سختي مقابل رضاخان موضع گرفت و در نهايت به دست عمال اوكشته شد. ترور عشقي و تاثير آن بر افكار عمومي يكي از عوامل چشم پوشي رضاخان از جمهوري شد.