تاريخ حاشيه گذاري بر قرآن كريم

الفاظ و عبارات قرآن كريم توليد شده از جانب آفريدگار هستي است كه توسط فرشته امين وحي بر پيامبر عظيم الشان اسلام فرود آمده است تا انسان ها در سايه تعليمات و آموزه هاي حياتبخش آن ، طريق مستقيم زندگي را دريابند و با به كار گيري دستورات آن به سعادت و خوشبختي دنيا و آخرت نايل آيند . اما از آنجا كه اين كتاب آسماني در سير نزولي خود از جايگاه " عند الله " به ميان انسانها كه ساكن در اين كره خاكي هستند ، فرو فرستاده شده ، در قالب متن بشري درآمده است تا براي انسان ها قابل دسترسي و بهره برداري باشد . بديهي است كه چنين متني نياز به توضيح و تبيين دارد كه بر اساس فرمان الهي اين مهم بر عهده شخص پيامبر اسلام نهاده شده است . لذا مي فرمايد : « و انزلنا اليك الذكر لتبين للناس ما نزل اليهم و لعلهم يتفكرون نحل/44 » اين مساله سبب شده است كه پيامبر اسلام از نخستين روزهاي نزول قرآن ، به تبيين و توضيح برخي آيات بپردازد كه برخي از كاتبان وحي و صحابه به نوشتن آن توضيحات در حاشيه متن قرآن اقدام مي نمودند واين امر خاستگاه نوعي تدوين در نگارش قرآن شد كه امروزه با عنوان « حاشيه گذاري قرآن » شناخته مي شود . لذا حاشيه گذاري بر قرآن از زمان صدر اسلام آغاز شد و همچنان ادامه دارد . با پيشرفت چاپ و نوع كتاب نويسي اين امر وضعيت جديدي به خود گرفته است كه رايج ترين نوع آن را مي توان در چاپ قرآنهاي مترجم دنبال نمود . اما پژوهشگران قرآني تنها به ترجمه متن قرآن اكتفا نكرده اند و به نگارش ترجمه واژگان ، شان نزول آيات ، توضيح واژگان و آيات و ساير اطلاعات مرتبط اقدام نموده اند . اين مقاله كه بر گرفته شده از طرح پژوهشي « قرآن مترجم » است تاريخ اين گونه پژوهش هاي قرآني را مورد تحقيق و بررسي قرار داده است و به بررسي شيوه حاشيه گذاري قرآن مترجم و ويژگي هاي آن پرداخته است .