سيره مهدوي و دولت منتظِر

تاكنون آثار بسياري در زمينة وظيفه منتظران در دوران غيبت كبرا و بايسته‌هاي فرهنگ انتظار، منتشر شده است كه بيشتر ناظر به تكاليف فردي و اخلاقي است، ولي‌ دربارة وظايف دولت اسلامي در پرتو فرهنگ انتظار، كمتر اثري ديده شده است. شايد در برخي اذهان چنين تصور شود كه عهد غيبت، با عهد ظهور مهدي موعود? تفاوت ماهوي دارد. از اين رو، لازم است نخست اشكال‌‌هايي را كه دربارة اقتدا به سيرة مهدوي وجود دارد بررسي كنيم. در اين‌جا پاسخ به چند پرسش ضروري است: 1. آيا بيان قرآن و روايات درباره وقوع چنين سيره‌اي در آينده، تنها نشان‌دهندة غايت نهايي سير تاريخ بشري و براي اميدواركردن او به ظهور تمدن اصيل و گستردة اسلامي است، يا افزون بر اين، براي ما كه بدان افق نرسيده‌ايم نيز پيامي عملي دارد؟ 2. آيا برنامه‌هاي عملي آن حضرت، كه در روايات ما پيش‌گويي شده است، مربوط به تدابير حكومتيِ آن زمان است، يا بيان‌گر اجراي احكام ثابت اسلام؟ 3. در برخي روايات، وظيفة منتظران، عزلت و خانه‌نشيني و پرهيز از ورود به جريان‌هاي سياسي و اجتماعي بيان شده است. در رواياتي ديگر، آن‌ حضرت از آوردن ديني جديد سخن گفته است. آيا همه‌ اين نصوص، بيان‌گر جايز ندانستن اقتدا به سيرة مهدوي نيست؟ 4. آيا مي‌توان به رواياتي كه سيرة آن حضرت در آينده را بيان مي‌كند، اعتماد كرد؟ چه‌بسا اين روايات، سيرة قطعي حضرت را نشان ندهد و بر اساس رفتار مردم در زمان ظهور، بدا حاصل شود و در نتيجه، اقتدا به سيرة پيش‌گويي شدة آن ‌حضرت ممكن نباشد. 5. سيرة معصوم، در صورتي قابل تأسي است كه بيان‌گر ويژگي‌هايي براي شخص معصوم نباشد؛ چه‌بسا روايات عصر ظهور مبيّن خصائص المهدي در سيرة حكومتي‌اش باشد. در اين صورت، نمي‌توان از رفتار آن حضرت الگو گرفت؛ بنابراين، بايد نخست اين ويژگي‌ها را شناسايي كرد و در غير آن، از تأسي به سيرة حضرت سخن گفت. پاسخ اصولي به اين پرسش‌ها، اشكال‌هاي مبنايي در اقتدا به سيرة مهدوي را برطرف مي‌كند. با مراجعه به نصوص موجود، اين شاخصه‌ها در سيرة آن حضرت ديده مي‌شود: احياي كتاب و سنّت، مبارزه با بدعت‌ها، عدالت‌گستري، تأمين رفاه، نشر علوم و آگاهي‌بخشي، به‌كارگيري صالحان، عزت‌بخشي به مؤمنان، مبارزة ريشه‌اي با فاسدان، جهاني‌سازي تمدن اسلامي و تحقق امت واحد اسلامي.