رويكرد سبك مصنوع مرصادالعباد به قرآن كريم

ميدانيم كه از ويژگيهاي سبك نثر مصنوع در زبان و ادبيات فارسي، بهره‌گيري از آيات قرآن كريم است. اما اين چنين نيست كه همه‌ آثار و كتبي كه به اين سبك پديد آمده است، در رويكرد به آيات يكسان باشد. قرآن كريم منبع لايزال در معرفت الله است كه عارفان مسلمان نيز به فراخور توانايي خويش در فهم و كشف حقايق معاني آن، همواره تلاش كرده‌اند. نجم‌الدين رازي اگر چه در تصوف و عرفان مبتكر طريقت خاصي نيست، اما با نگارش آثار ارزنده‌اي چون «مرصاد العباد من المبداي الي المعاد» شيوه‌اي از نگارش مصنوع صوفيانه را پي گرفت كه در پي ممزوج كردن آيات قرآن و زبان و ادبيات فارسي بود. اگر چه اين شيوه توسط كساني چون خواجه عبدالله انصاري برگزيده شد و به نقطه درخشاني رسيد، اما نجم‌الدين رازي آن را به اوج پختگي و كمال رسانيد. نجم‌الدين رازي در سبك نگارش، رويكردهاي متفاوتي به قرآن را برگزيده است تا از اين طريق بتواند در منطقي پيوسته با تركيبِ نظم و نثر و تلفيق آيات قرآن با طرح معاني ذوقي و لطيف، عبارت را در خدمت اشارت آورد و البته از طريق گزينش خلّاقانه از آيات قرآن و ابداع تركيب‌هاي نو، اثري يكدست را عرضه كند. وي در تحليل هر بابي شرح مدلول مورد نظر خود را با تحليل آيه با آيه، آيه با حديث، آيه با شعر، آيه با تمثيل و مشهورات قصص و... آيه با ذوق ادبي تا حد خروج آيات از سياق قرآن كريم آميخته است. در اين پژوهش سعي ميشود، اين رويكردها در سبك ادبي مرصادالعباد در سطور محدود يك مقاله تحليل شود تا دستمايه‌اي براي دوستداران مطالعات سبك‌شناسي در متون عرفاني زبان فارسي از زاويه قرآن پژوهي گردد.

As we know, one of the specifications of rhymed prose in Persian language and literature is to use the verses of Holy Quran, but not this fact that all works and books formed in this style are similar in approach to the verses. Holy Quran is the exact resource of divine wisdom and Muslim scientists have tried to understand and discover the semantic facts according to their abilities. Though he didnʹt create any special style in mysticism, Najmeddin Razi followed a rhymed mystical method by writing valuable works such as "Mersad Alebad Men Almabda Ela Almaad", pursuing the combination of Quranic verses and Persian language & literature. Although it was selected by those such as Khaje Abdollah Ansari and reached the top, Najmeddin Razi completed it to the highest maturity. In writing, he chose the different approaches to Quran by which he could serve word to representation in a logic connected by combination of prose and poetry and integration of Quranic verses with semantic proposition of wit, and he could suggest a regular work through creative selection of Quranic verses and creation of new combinations. Analyzing each chapter, he mixed his desired valid description with analysis of verse by verse, serves by narration, verse and poetry, verse by allegory and narrative clearances, …., verse by literary wit to the extent of coming verses out of conception of Holy Quran. It is tried in this research to analyze these approaches in literary style of Mersad Alebad in limited lines of an essay to become an outcome for followers of stylistic studies in Persian mystical texts from Quranic view.