پهنه‌بندي محدوده‌هاي مستعد فرسايش زيرحوضه رودخانه شور در شمال غرب ايران با استفاده از مدل جهاني فرسايش

فرسايش خاك بر روي نواحي مرتفع يك پديده پيچيده بوده و انعكاس آثار چنين پديده‌اي بر روي سطوح شيب‌دار، نتيجه عملكرد فرايندهاي مركب بسياري است. در اين نواحي اگر شرايط اقليمي نيمه خشك نيز حاكم باشد، فرسايش خاك از نوع خطي بوده و در قالب خندق‌ها، شيارها و دره‌ها ظاهر خواهد شد. سطوح شيب‌دار در نواحي مرتفع با اقليم نيمه خشك، به بروز آشفتگي‌ها بسيار حساس بوده و نوع بافت خاك نيز اين حساسيت را تشديد مي كند. در واقع فعال بودن فرسايش خطي با انواع آن، مي تواند از شدت تغييرات محيطي حكايت كند. حوضه رودخانه شور واقع در دامنه‌هاي جنوب شرق كوهستان سهند (واقع در عرض شمالي ʹ 05? 36 تاʹ 20 ? 37 و طول شرقي ʹ 43 ? 46 تاʹ 15 ? 47) در چند دهه اخير تغييرات زيادي را در سطوح شيب دار خود تجربه مي كند. در اين مقاله براي بررسي عوامل دخيل در فرسايش، از مدل جهاني فرسايش (USLE) استفاده شده و با بكارگيري نرم افزارGIS محدوده‌هاي تحت خطر فرسايش پهنه بندي شده است. نتايج اين بررسي‌ها نشان مي دهد كه در بين عوامل مختلف، شيب و نوع بافت خاك در تشديد فرسايش نقش اساسي ايفا مي كند. بررسي‌هاي ميداني نيزحاكي از اين است كه دستكاري‌هاي مردم و كاهش پوشش گياهي سطوح دامنه‌ها و وقوع انواع تغييرات در دشت‌هاي سيلابي، در تشكيل و توسعه بسياري از اشكال فرسايش نقش ايفا مي كند. اين نتايج همچنين نشان مي دهد كه در سال‌هاي اخير تشكيل و توسعه خندق‌هاي عميق، تراكم و عمق شيارها در سطوح دامنه‌ها و درنتيجه حجم رسوبات انباشته شده در دشت‌هاي سيلابي و پشت سدها و بندها در شمال غرب ايران افزايش يافته است.

Soil erosion on upland areas is a highly complex phenomenon. The reflection of effects of such feature on sloping surfaces results in many complicated processes. If semi-arid conditions are dominat in these areas, linear erosion forms are as gullies, rills and ravine types. Sloping surface in the uplands with semi-arid climate are very sensitive to environment disturbance and soil texture type intensifies erosion. Gullies are sensitive to ranges of environmental disturbance so they can provide insight into environmental changes. Shoor river catchment (located from 36? 5? to 37? 20? N and from 46? 43? to 47? 15? E) in recent times is experiencing many changes in sloping surfaces. This article is concerned with the investigation and analyzing of erosion factors. Universal Erosion Models (USLE) are used in the area and the area was zonned by GIS. The results of study suggest that slope and soil textural type play major roles in soil erosion increment. The results of field study show that peopleʹs impact on slope surfaces is very intensive and also these results show that the decrease of plant covers has important role in the formation and development of many types of erosion. In the recent times, the development of deep gully and the amount of rill depths is high. These changes are important reasons for the increase of amount of sediment and their deposition on floodplains and also behind the dams.