تعارض ادلّه و قواعد رفع آن

The Contradiction of Proofs nd its Removal Rules

چكيده تعارض ادلّه از همان روزهاي آغازين شكل‌گيري زندگي مسلمانان بر مبناي شريعت مطرح گرديده است. آثار و تاليفات به‌جا مانده از محدثان و فقهاي شيعه و جايگاه بحث تعارض در كتاب‌هاي اصولي آنها، بيانگر پيشينه‌ي بحث تعارض و اهميّت آن در ميان آنهاست. مبحث تعارض ادلّه به سبب تاثير و اهميّت آن در استنباط احكام فقهي از مهم‌ترين مباحث اصول فقه است و در منابع اصولي همواره فصلي به آن اختصاص داده شده است. از اين رو بيشتر محققان اصولي اين مساله را در شمار مسايل علم اصول آورده و از ديدگاه برخي كساني كه آن را مبحثي فرعي و پيراموني دانسته است، انتقاد كرده‌اند. علاوه بر نويسندگان كتاب‌هاي اصوليِ جامع كه دراين باب بيشتر، تعارض ميان احاديث را تحليل كرده‌اند، برخي فقها در اين‌باره آثار متعددي به رشته‌ي تحرير درآورده‌اند كه مهم‌‌ترين آن كتاب « الاستبصارفيما اختلف من الاخبار» نوشته‌ي شيخ طوسي است. اين مقاله بر آن است تا با استفاد از منابع اصولي و نظرهاي فقهاي شيعي تعارض ادلّه را در قالب دو گفتار مورد بررسي قرار دهد. در گفتار اول ماهيّت تعارض تحت عناوين: مفهوم شناسي تعارض، اقسام تعارض و نمونه‌هاي آن مورد تحقيق و توجه قرار گرفته. و در گفتار دوم براساس ترتيب منطقي، راه‌هاي رفع تعارض مورد بحث بررسي قرار گرفته است. در اين گفتار، نخست به بررسي راه حل تعارض بدوي و وجه منطقي تقدم قاعده‌ي جمع عرفي بر قواعد حل تعارض مستقر، پرداخته، سپس راه حل تعارض مستقر و ساير تعارض‌ها مورد تحقيق و بررسي قرار داده شده است.

The contradiction of proofs has been under consideration since the early days of initial formation and the Muslimsʹ lives based on divine law.The works and writings handed down from the traditionalists and Shiʹite jurists and the status of discussions and arguments on contradiction in their books of principles indicate the background of the quest of contradiction and its significance among them. This paper tends to investigate the confrontation of reasons and proofs based on two discourses,using the basic sources as well as the Shiʹite juristsʹ theories. Under the first discussion the nature and quality of contradiction is under observation such as the concept recognition,types of confrontation,while in the second debate the methods of contradiction removal are discussed. Key-terms: confrontation, contradiction, types of contradiction, rules, satisfaction.