مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - ارزيابي تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي خصوصيات چسبندگي نشاسته در لاين‌هاي والديني برنج هيبريد

چكيده فارسي :

نشاسته يكي از اجزاي اصلي و تعيين كننده كيفيت پخت در ارقام مختلف برنج محسوب مي‌شود.كيفيت پخت و خوراك برنج معمولا" به وسيله سه خصوصيت مهم و اصلي فيزيكي و شيميايي نشاسته شامل ميزان آميلوز، قوام ژل و دماي ژلاتيني‌شدن ارزيابي مي‌شود. يكي از خصوصيات مهم نشاسته، معيارهاي چسبندگي است كه در ارزيابي دقيق كيفيت پخت و خوراك ارقام برنج موثر هستند. در اين پژوهش، تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي شاخص‌هاي چسبندگي نشاسته، در لاين‌هاي والديني برنج هيبريد مورد ارزيابي قرار گرفتند. براي اين منظور، پنج لاين برگرداننده باروري به نام‌هاي IR53R، SepidroodR، IR62030R، SA13R و SA14R به عنوان لاين و چهار لاين نرعقيم شامل IR58025A ، SA15A ، IR79124A و IR78378A به عنوان تستر، با آرايش لاين× تستر در سال 1384 تلاقي داده شدند. درسال 1385 بيست نتاجF1 حاصل به همراه نه والد (جمعاً 29 تيمار) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با دو تكرار درمزرعه آزمايشي موسسه تحقيقات برنج كشور در رشت مورد ارزيابي قرار گرفتند. خصوصيات چسبندگي شامل ‌حداكثرچسبندگي، حداقل چسبندگي، فروريختگي، چسبندگي نهايي، پس‌روي چسبندگي، دماي چسبندگي و مدت زمان لازم تا رسيدن به حداكثر چسبندگي با استفاده از دستگاهRapid Visco Analyser (RVA) اندازه‌گيري شدند. ارزيابي تركيب‌پذيري عمومي والدين و خصوصي هيبريدها و همچنين اجزاي ژنتيكي واريانس و وراثت‌پذيري صفات بر اساس روش كمپتورن صورت گرفت. براي مقايسه لاين‌ها و هيبريد‌ها از نظر خصوصيات كيفي مطالعه شده، ميانگين آنها محاسبه و با دامنه اطمينان 95 درصد خصوصيات چسبندگي ارقام بومي مقايسه شدند. نتايج حاصل از تجزيه لاين× تستر نشان داد كه تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي اكثر لاين‌ها و تستر‌ها براي كليه خصوصيات چسبندگي معني‌دار بود. سهم واريانس افزايشي براي كليه خصوصيات چسبندگي بيشتر از اثر غالبيت بود. تنها براي صفت دماي چسبندگي، ميزان واريانس محيطي بيشتر از ساير اجزاي واريانس ژنتيكي بود. كليه والدين (لاين‌ها و تسترها) از نظر خصوصيات چسبندگي در دامنه طمينان بدست آمده قرار نداشته و از لحاظ كيفيت پخت و خوراك مناسب نبودند، اما در بين‌تلاقي‌ها،‌ تركيب‌هاي SA15A×IR53R،IR79124A×SepidroodR ، SA15A×SA14R، IR79124A× IR53R و IR58025A× SA14R از نظر كليه خصوصيات چسبندگي در دامنه اطمينان مناسب و مطلوب قرار داشتند و داراي كيفيت پخت مشابه ارقام محلي بودند. بر اساس نتايج اين آزمايش به نظر مي‌رسد كه از هيبريدهاي فوق مي‌توان براي توليد ارقام با كيفيت پخت و خوراك مناسب استفاده نمود.