تحولات بازارهاي ايراني- اسلامي (مطالعه موردي بازار يزد)

Islamic- Iranian Bazar Changes: (A Case Study of Yazd Bazar)

تجارت به عنوان مهم ترين شكل مبادله اجتماعي، از جمله فعاليت هاي اصلي انسان است. فعاليتي كه سبب احداث فضاها و مكان هاي ويژه اي به نام « بازار»، به شكل هاي گوناگون شده است. بازار را نه تنها جغرافي دانان و محققان اسلامي وجه مشخصه شهر مي دانند، بلكه دانشمندان غربي نيز شهر را مركز مبادله كالا و كانون اصلي تجارت شناخته اند. به همين دليل است كه شهرهاي اسلامي به وسيله بازار، از كليه شهرهاي ادوار مختلف تاريخي باز شناخته مي?شوند. اين شاخصه در طول تاريخ پرفراز و نشيب شهرهاي اسلامي دچار تحولاتي شده است. چنين تحولاتي در مقطعي از تاريخ ، بازار را به عنوان «كانون هدايت اقتصادي شهر و منطقه» جايگاه رفيعي بخشيده بود. اعتبار اقتصادي بازار و بازاريان، مرتبه اجتماعي، فرهنگي و مذهبي بازار را نيز در اذهان عمومي تجلي بخشيد. اما در دوره معاصر فضاهاي نوين تجاري، بازارها را به حاشيه كشانده است. هدف اين مقاله واكاوي چنين پويشي در شهر يزد به عنوان نمونه اي از شهرهاي ايراني – اسلامي بوده است. به اين منظور در روشي توصيفي، تاريخي و كمي، ابعاد و اجزاي بازار يزد مرور و تحليل شده است. تحليل تاريخي و كمي اين تحقيق نشان داده است كه گرچه عنصر بازار به عنوان شاخصه شهر اسلامي در يزد همچنان اعتبار كالبدي و اجتماعي مناسبي را در خود نهفته دارد؛ اما جلوه?گاه فعاليت هاي مدرن تجاري نيست. اين مهم حتي در صنوف تخصصي بازار يزد مثل زرگري و بزازي نيز درخششي نداشته و همين شرايط، ركود عملكردي رو به رشدي را بر چهره بازارها نمايان ساخته است.

Trade as the most important form of social exchange , is one of main activities of humans, an activity which has made the establishment of specific spaces and places called Bazar. Not only the Islamic geographers and researchers have considered bazar as the distinguishing feature of a city but also the western scientists have considered city as the center of exchange of goods and and the main center of commerce. For this very reason, the Islamic cities are distinguished from all cities of different historical periods by Bazar. This feature has under¬gone certain changes in the course of fluctuational history of Islamic cities. Such changes in a section of history had given a lofty position to Bazar as the center of economic orientation of the city and region. The economic credit of bazar and traders promoted the social, cultural and religious rank of Bazar in the views of the public. But, in contemporary period , Bazar has been marginalized by modern trading spaces. This research aims to pursue such an issue in Yazd as a sample of Islamic- Iranian cities. For this purpose, in a descriptive , historical and quantitative method , the dimensions and components of Yazd have been reviewed and analyzed. The historical and quantitative analysis of this research shows that though bazaar element as a feature of Islamic city has a proper social and skeletal credit but it does not rep¬resent modern trade activities. This significant feature has no place even in professional guilds of Yaza bazaar such as jewelerʹs and textileʹs and this condition of recession has made fast changes in bazzar.