ارزيابي برخي صفات كمي در هيبريد‌هاي ذرت (Zea mays L.) تحت تنش گرما با استفاده از تجزيه و تحليل چند متغيره

An Evaluation of Some Quantitative Traits in Maize (Zea mays L.) Hybrids Under Heat Stress Using Multivariate Analysis

ارزيابي برخي صفات كمي در هيبريد‌هاي ذرت (Zea mays L.) تحت تنش گرما با استفاده از تجزيه و تحليل چند متغيره ز. خدارحم‌پور1 و ر. چوكان2 چكيده به منظور تعيين بهترين شاخص‌ (هاي) ارزيابي ژنوتيپ‌هاي ذرت، 28 هيبريد ذرت طي آزمايشي در دو تاريخ كاشت 15 تير (انطباق زمان گل دهي و پرشدن دانه با تنش گرما) و 5 مرداد (بدون تنش) در سال 1388 در شهرستان شوشتر (منطقه گرمسيري واقع در استان خوزستان) در قالب طرح بلوك‏هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در تجزيه رگرسيون گام به گام، در شرايط تنش گرما صفات وزن ماده خشك دانه و عمق دانه وارد مدل شدند. اما در شرايط بدون تنش هيچ صفتي وارد مدل نگرديد. در تجزيه به عامل‏ها، در شرايط تنش گرما و بدون تنش به ترتيب 3 و 5 عامل مستقل 59/73 و 78/75 درصد از تغييرات كل داده‌ها را تبيين كردند. در شرايط تنش گرما عامل اول، عملكرد و اجزاي عملكرد و در شرايط بدون تنش مورفولوژي بلال ناميده شد و به ترتيب 78/43 و 96/18 درصد از تغييرات كل داده‌ها را تبيين نمودند. عامل دوم در شرايط تنش گرما و عامل سوم در شرايط بدون تنش مشخصات دانه ناميده شد كه به ترتيب 67/15 و 58/17 درصد از تغييرات كل داده‌ها را تبيين كردند. عامل سوم در شرايط تنش گرما مورفولوژي بلال ناميده شد. عامل دوم بنام اجزاي عملكرد، عامل چهارم بنام عرض دانه و وزن ماده خشك دانه و عامل پنجم، عملكرد دانه در شرايط بدون تنش نامگذاري گرديد. با توجه به نتايج بدست آمده در شرايط تنش گرما، صفات وزن ماده خشك دانه و عمق دانه بهترين صفات ارزيابي كننده ژنوتيپ‌هاي ذرت بودند.

In order to determine the best index for evaluating maize genotypes, 28 maize hybrids were evaluated in two planting dates, 6 July to coincide heat stress with pollination time and 27 July as normal planting to avoid high temperature during pollination and grain filling period, using a randomized complete block design with three replications, in Shushtar city, in 2008. Results showed that in stepwise regression analysis for heat stress condition, grain dry matter weight and grain depth traits were entered in model but, for normal condition, nothing trait werenot entered in model. Factor analysis, for heat stress and normal conditions indentified three and five independent factors which explained 73.59 and 75.78 percent of all variations, respectively. In heat stress condition, first factor, named yield and yield components and in normal condition named ear morphology, explaining 43.78 and 18.96 percent of total variations, respectively. Second factor for heat stress and third factor for normal condition named grain characteristic, which explained 15.67 and 17.58 percent of total variations, respectively. Third factor in heat stress named ear morphology. Second factor, yield components, fourth factor grain width and grain dry matter weight and fifth factor grain yield named in normal condition. Based on the results, grain dry matter weight and grain depth under heat stress revealed as suitable traits which can discriminate maize genotypes.