وجود شناسي از ديدگاه دواني

جلال الدين محمد بن اسعد دواني(908-830 ) يكي از برجسته ترين متفكران اسلامي مكتب شيراز است كه پرداختن به انديشه هاي او مي تواند كمك زيادي در شناخت بيشتر اين مكتب و تاثير آن بر فلسفه اسلامي داشته باشد. بي شك مهم ترين انديشه هاي محقق دواني را مي توان در نظريات وجودشناسي جستجو كرد. وي در اين خصوص با دو رويكرد به بحث مي پردازد: 1. اساس ديدگاه وحدت وجودي ( ذوق تاله )، وجود را منحصر در ذات خداوند دانسته، آن-را حقيقت وجود و وجود خاص معرفي مي كند و معتقد است ساير موجودات تنها در پرتو انتساب به آن وجود خاص موجود مي شوند. بر اين اساس اشتراك موجودات را اشتراك نسبي مي داند يعني اشتراك در وجود از جهت نسبتي كه با وجود دارند. در وجود ذهني معتقد است صورت علمي غير از حقيقت است و در عليت، معلول را شان و تجلي علت مي خواند؛ 2. در خصوص موجودات خارجي ( با نگاه استقلالي )، با بنا نهادن فلسفه اش بر موجودات ممكن، موجود خارجي را شيي متشخص دانسته كه نمي توان در آن وجود را از ماهيت متمايز كرد لذا قاعده فرعيه را در خصوص رابطه وجود و ماهيت جاري نمي داند و معتقد است مجعول بالذات ماهيت موجوده است چراكه هر چه به عنوان مجعول، لحاظ شود ماهيتي از ماهيات است. اين مقاله درصدد است نقش وحدت وجود در انديشه هاي وجودشناسي دواني را ارزيابي كند، از اين رو به بيان مباحث مربوط به وجود و ماهيت، جعل، وجود ذهني و عليت مي پردازد.