اثرات كالبدي ساختمان‌هاي صنعتي بر گسترش شهري در ايران «نمونه موردي : پالايشگاه تهران و منطقه مسكوني باقرشهر»

اثرات كالبدي ساختمان‌هاي صنعتي بر گسترش شهري در ايران «نمونه موردي : پالايشگاه تهران و منطقه مسكوني باقرشهر»

توسعه صنايع خصوصاً پس از انقلاب صنعتي موجب پديد آمدن ساختمان‌هاي صنعتي (كارخانجات صنعتي) متعددي در حاشيه شهرها شده است. كارخانجات صنعتي با اينكه عمدتاً به منظور تامين نيازهاي نسل بشر ساخته مي‌شوند، اما عوارضي را نيز به همراه دارند و علي‌رغم اينكه ضرورتاً در خارج از شهرها ساخته مي‌شوند، با اين حال، گسترش شهري را به شدت تحت تاثير قرار مي‌دهند. اين مقاله به بررسي اثرات كالبدي ساختمان‌هاي صنعتي بر گسترش شهري در ايران مي‌پردازد. به دليل ماهيت موضوع، تحقيق حاضر يك پژوهش ميان‌رشته‌اي بوده و جهت رسيدن به هدف از راهبردهاي تركيبي استفاده شده است؛ ابتدا با روشي كتابخانه‌اي، تاريخچه مختصري از تحولات شهري در ارتباط با توسعه صنايع و پديدار شدن ساختمان‌هاي صنعتي ارايه مي‌شود. سپس از طريق مطالعه اسناد و نقشه‌ها و با روشي مقايسه‌اي، گسترش شهري تهران با توجه به موقعيت ساختمان‌هاي صنعتي اطراف آن بررسي مي‌گردد. در ادامه از طريق انتخاب يك جامعه آماري نمونه (پالايشگاه تهران و منطقه مسكوني باقرشهر) و انجام مطالعات ميداني به روش پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده در اين نمونه موردي، ميزان تاثيرگذاري ساختمان‌هاي صنعتي در توسعه شهري منطقه مورد نظر سنجش مي‌گردد. سرانجام با يك روش تحليلي اين نتيجه به دست مي‌آيد كه ساختمان‌هاي صنعتي و كارخانجات كه عمدتاً در خارج از شهرها ساخته مي‌شوند، در عين اينكه شاخصه‌هاي جديد شهري به حساب مي‌آيند، اثرات اجتناب‌ناپذيري بر توسعه شهري و زندگي مردم نيز مي‌گذارند. در خاتمه نيز پيشنهادهايي براي معماران و شهرسازان در جهت كاهش اثرات مخرب احداث ساختمان‌هاي صنعتي بر توسعه شهري ارايه خواهد شد.

Scientific and technological developments particularly after the Industrial Revolution have led to the creation of numerous industrial buildings in city suburbs. Although industrial plants are developed to meet the various needs of humankind, they do entail a series of negative effects and though built in suburban areas they strongly influence urban expansion. This paper studies the physical impacts of industrial buildings on urban development in Iran. It requires a look into several fields of study and employs a composite research method to proceed. In a deskwork process, the authors first present a summarized history of urban developments in the face of growing industrial advances. They then study the urban expansion of Tehran with the industrial plants developing around it through a comparative method employing maps and documents. The Tehran Refinery and the Baghershahr residential district are chosen as components of a case study. The authors use questionnaires, conduct interviews and take note of their observations to evaluate the impact of industrial buildings on urban expansion. Finally, an analytical strategy is employed to conclude that industrial plants, which are mainly built in city suburbs as new urban indicators, inevitably affect urban development and people’s lives. The paper ends with a series of proposals for architects and urban developers to reduce the destructive impacts of industrial buildings on urban development.