مقايسه روشهاي مختلف كشت بذر و جنين و بررسي اثر زغال فعال در بهينه‌سازي كشت درون شيشه گياه دارويي باريجه (Ferula gummosa Boiss.)

Comparing various methods of seed and embryo culture and charcoal effect in optimizing in vitro culture of Galbanum (Ferula gummosa Boiss.)

گياه ارزشمند دارويي باريجه (Ferula gummosa Boiss.) از خانواده چتريان، بومي ايران و در حال انقراض مي‌باشد كه به دليل رفتار باردهي سالانه (منوكارپيك) و خواب طولاني بذر، توليد انبوه اقتصادي آن با مشكل جدي مواجه است. بنابراين اولين قدم براي اصلاح ژنتيكي اين گياه، توانايي توليد تعداد زيادي گياهچه سترون با بنيه مناسب، در زمان كم، به منظور تهيه ريزنمونه‌هايي با بنيه مناسب مي‌باشد. در اين پژوهش، كشت درون شيشه‌اي جنين باريجه در محيط كشت MS رقيق شده (4/1)، طي يك آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي شامل فاكتورهاي A در 2 سطح (كشت جنين به صورت افقي؛ و به صورت عمودي به‌طوري كه نيمي از جنين درون محيط باشد و برگهاي جنيني رو به بالا باشند) و B در 4 سطح (استفاده از 0، 5/0، 1 و 5/1 گرم در ليتر زغال فعال) با 3 تكرار انجام شد. صفات مختلف رشد به مدت 5 هفته اندازه‌گيري شدند. همچنين كشت بذر در 4 محيط آب مقطر، MS4/1 جامد، خاك و كاغذ صافي مرطوب بررسي شد. روشهاي كشت جنين، توانستند گياهچه‌هاي قويتر و بيشتري را در زمان كمتر، در مقايسه با روشهاي كشت بذر توليد نمايند. درنهايت بهترين گزينه، استفاده از كشت جنين به صورت عمودي در محيط MS4/1 حاوي 5/0 گرم در ليتر زغال فعال بود. بديهي است كه استفاده از زغال فعال، شرايطي بسيار مشابه با رشد در محيط طبيعي را براي گياه فراهم خواهد آورد.

Ferula gummosa Boiss. is an endangered plant species of the family Apiaceae and endemic to Iran whose mass production is exposed to serious problems due to being monocarpic and prolonged seed dormancy. The first step to improve this precious medicinal, industrial and economic plant is ability in production of numerous sterile plantlets in order to prepare explants of appropriate vigour. In this survey, in vitro culture of galbanum was performed in MS 1/4 medium by a factorial trial in the form of completely random design including A factor in 2 levels (embryo culture horizontally; and vertically so that half part of the embryo is inside the medium and cotyledons stand upward) and B in 4 levels (containing 0, 0.5, 1, 1.5 g/L char-coal) in 3 repeats. Several growth traits were measured during 5 weeks. Seed culture was also studied in 4 medium including distilled water, solid MS 1/4, soil and moist filter paper. Embryo culture ways were resulted in vigorous and numerous plantlets in shorter time, in comparison with seed germination ways. Finally the best option was vertically culture of embryo in MS 1/4 medium containing 0.5 g/L char-coal. Obviously this method will provide the plant with a very similar condition to growth in natural environment.