قياس و سماع نحوي از ديدگاه ابوعلي فارسي

قياس و سماع نحوي از ديدگاه ابوعلي فارسي

نحويان از همان آغاز پيدايش نحو، به تدوين قواعد زبان عربي كه قرآن به آن نازل گشته بود، همت گماشتند. آنان در اين راه، چند اصل را مورد توجه قرار دادند: 1) براي تدوين قواعد نحو، تنها به زبان قبايل فصيح و اصيل عرب و نيز راويان مورد وثوق استناد كردند 2) قواعد نحو را بر لغت « مطّرد » و غالب در ميان عرب‌ها بنيان نهادند و هر چه غير آن را «شاذّ» و نادر دانستند و تنها به ثبت آنها اكتفا نمودند و از نمونه‌هاي شاذ و نادر پيروي نكردند. 3) با استخراج قواعد زبان از كلام « مطّرد » و غالب عرب‌هاي فصيح، كلام غير منقول را بر كلام منقول حمل كردند و از اين طريق، كلام منقول را قياسي براي نظاير و امثال آن نمونه‌ها قرار دادند. « ابوعلي فارسي » از بزرگان نحو در قرن چهارم، در خصوص سماع و قياس، بر اين قول بود كه قواعد نحو را بايد تنها از لغت غالب در ميان عرب ها استنباط نمود و لغت شاذ را تنها مي توان به كار برد ولي از قياس بر آن بايد پرهيز نمود. او همچنين از استشهاد به حديث پيامبر (ص ) ـ جز در چند مورد خاص ـ و نيز شعر شعراي « مولّـد » اجتناب مي كرد. « ابوعلي » سماع، برتر و مهم تر از قياس مي‌شمرد و معتقد بود نبايد قياس را، هرچند درست باشد، بر سماع و لغت غالب، ترجيح داد.

Since the appearance of the knowledge of syntax the grammarians made an effort to develop the rules of Arabic language, through which the Quran was sent down. To do this they considered some principles:1 ) To develop the rules of syntax they only referred to the language of Arab noble and eloquent tribes. 2) They developed the rules of syntax based on the widespread and prevalent language of Arabs and considered the others rare and unusual and deemed it sufficient to be recorded and did not adhere to those rare instances. 3) They developed syntactic rules based on speech and dialects of eloquent Arabs and considered oral language as a base for written one ,in this way they deduced written language through the speech and dialects of eloquent Arabs . In this study ,we have tried to explore Abu Ali al-Farsiʹs points of view ,one of the distinguished grammarians in the 4th century of Higra, regarding syntactic evidence & analogy . He believed that the syntactic rules have to be derived from dominant Arabic language and not from rare dialects. He also thought that acceptance by usage is more important than analogy which can not be given greater value than the accepted dominant language