ارزيابي روابط بين عملكرد اسانس و برخي صفات زراعي با استفاده از تجزيه عليت در دو اكوتيپ پونه (Mentha longifolia (L.) Huds. Var. amphilema)

به منظور بررسي عملكرد سرشاخه گلدار، صفات مورفولوژيك، عملكرد اسانس و روابط بين صفات دو اكوتيپ پونه (Mentha longifolia (L.) Huds. Var. amphilema)، اين تحقيق از سال 1378 تا 1383 به مدت 6 سال در موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور اجرا گرديد. اين آزمايش در قالب طرح اسپليت پلات در زمان و با استفاده از بلوك‌هاي كامل تصادفي در 3 تكرار اجرا شد. عامل اصلي اكوتيپ و عامل فرعي سال بود. نتايج نشان داد كه بين اكوتيپ‌هاي مختلف از لحاظ عملكرد اسانس برگ، عملكرد اسانس سرشاخه گلدار و عملكرد سرشاخه گلدار اختلاف آماري در سطح احتمال 5% وجود داشت، بين سالهاي مختلف به لحاظ تمام صفات مورد بررسي (ارتفاع گياه، طول برگ، عرض برگ، قطر ساقه، تعداد ساقه جانبي، عملكرد گل، درصد اسانس گل، عملكرد اسانس گل، عملكرد برگ، درصد اسانس برگ، عملكرد اسانس برگ، عملكرد اسانس سرشاخه گلدار و عملكرد سرشاخه گلدار) در سطح احتمال 1% اختلاف معني‌دار وجود داشت. عملكرد اسانس كل با عملكرد گل، درصد اسانس گل، عملكرد اسانس گل، عملكرد برگ، درصد اسانس برگ و عملكرد اسانس برگ در سطح احتمال 1% همبستگي مثبت و معني‌دار نشان داد. عملكرد سرشاخه گلدار با ارتفاع گياه و تعداد ساقه جانبي در سطح احتمال 5% و با عملكرد گل، درصد اسانس گل، عملكرد اسانس گل، عملكرد برگ، درصد اسانس برگ، عملكرد اسانس برگ و عملكرد اسانس كل در سطح احتمال 1% همبستگي مثبت معني‌دار داشت. نتايج تجزيه رگرسيون گام به گام صفات بر عملكرد اسانس كل نشان داد كه چهار صفت عملكرد اسانس برگ، درصد اسانس گل، عملكرد گل و قطر ساقه به‌ترتيب وارد مدل گرديدند. تجزيه عليت نشان داد كه صفت عملكرد اسانس برگ بالاترين اثر مستقيم و مثبت (907/0) را بر عملكرد اسانس كل داشت و بعد از آن درصد اسانس گل (019/0) بيشترين تاثير مستقيم را بر توليد اسانس كل داشت.

This research was performed in order to investigate flowering shoot yield, morphological characters, percentage and yield of essential oil and relationship between characters of two ecotypes of Mentha longifolia var. amphilema L. at Research Institute of Forest and Rangelands for six years in 1999 to 2004. This experiment was conducted as a split plot on time by using of randomized complete block design (RCBD) with three replications. Main and sub factors were ecotypes and years, respectively. The results showed significant differences between leaf oil yields, flower oil yields and flower yields in different ecotypes. There were also significant differences between all evaluated characters (plant height, leaf long, leaf width, stem diameter, lateral shoot, yield of flower, percentage and yield of flower essential oils, leaf yield, percentage and yield of leaf essential oils, yield of flowering shoots and their oils) at 0.01% level of probability in different years. There was significant relationship between total essential oil with yield of flowers and leaves and their essential oils at 0.01%level of probability. There was significant relationship between yield of flowering shoot with leaf long and lateral stem at 0.05% level of probability, and between yield of flowering shoot with leaf yield, essential oil percentage and yield of flower, leaf yield, essential oil percentage and yield of leaf at 0.01% level of probability. The results of stepwise showed that the model compounded of 4 characters: leaf oil yield, flower oil percentage, flower yield and stem diameter. The results of path analysis revealed that leaf oil yield (0.907) had a high direct effect on the dependent (total essential oil yield) variable. So results of path analysis revealed that flower oil percentage (0.019) had a high direct effect on the dependent variable after, yield of leaf essential oil.