بررسي تغييرات فصلي كميت و كيفيت اسانس سه گونه اكاليپتوس(Eucalyptus melliodora Cunn. ex Schauer، E. kingsmilli Maiden & Blakely و E. dundasii Maiden)در جنوب ايران

در اين پژوهش براي بررسي اثر زمان برداشت بر كميت و كيفيت اسانس برگ سه گونه اكاليپتوس به نام‌هاي E. melliodora Cunn. ex Schauer و E. kingsmilli Maiden & Blakely و E. dundasii Maiden در مناطق گرمسيري شوشتر و دزفول، برگهاي آنها در اواسط چهار فصل سال و طي دو سال متوالي (1385-1384) جمع‌آوري گرديد. اسانس برگها به روش تقطير با آب استخراج و با دستگاه‌هاي كروماتوگرافي گازي (GC) و كروماتوگرافي متصل به طيف‌سنج جرمي (GC/MS) مورد تجزيه و شناسايي قرار گرفت. بالاترين بازده اسانس E. melliodora در شوشتر، زمستان (9/3%-1/3%) و بهار (7/2%-6/2%) و در دزفول در فصل پاييز (2%-7/1%) بدست آمد. بيشترين مقدار 8،1-سينيول در اسانس گونه نامبرده نيز در در هر دو منطقه، زمستان و پاييز بود. بالاترين بازده اسانس E. kingsmilli شوشتر در زمستان (1/3%-8/2%) و دزفول در پاييز (2/3%-7/2%) مشاهده شد. بالاترين مقدار 8،1-سينيول نيز در شوشتر، پاييز و زمستان و در دزفول پاييز، بهار و زمستان بود. گونه E. dundasii در شوشتر بيشترين بازده اسانس را در زمستان (7/4%-8/2%) و در دزفول بيشترين بازده اسانس را در تابستان (9/0%) دارا بود. بيشترين مقدار 8،1-سينيول در شوشتر در بهار و زمستان و در دزفول در بهار ديده شد. تغييراتي نيز در ساير تركيب‌هاي عمده و جزيي اسانس هر سه گونه در فصول مختلف سال مشاهده شد. براساس نتايج حاصل از اين تحقيق و براي دستيابي به كميت و كيفيت قابل‌قبولي از اسانس اكاليپتوس به صورت هم‌زمان، كشت گونه E. melliodora در شوشتر و دزفول قابل توصيه است. بهترين فصل برداشت برگهاي E. melliodora به منظور اسانس‌گيري در شوشتر بهار و زمستان و در دزفول پاييز است. كشت گونه E. kingsmilli نيز در دزفول بهتر از شوشتر است. بهترين فصل برداشت برگهاي E. kingsmilli به منظور اسانس‌گيري در شوشتر بهار و پاييز و در دزفول پاييز است. كشت گونه E. dundasii نيز در شوشتر قابل توصيه است. مناسبترين زمان برداشت اين گونه در شوشتر براي دستيابي به بالاترين بازده اسانس فصل زمستان و بالاترين كيفيت اسانس بهار است. كشت اين گونه در دزفول با توجه به بازده و كيفيت پايين اسانس قابل توصيه نيست.

To investigate variations in the essential oil content and composition, leaves of three Eucalyptus species named E. melliodora, E. kingsmilli and E. dundasii were collected in the middle of four seasons during two years from two warm regions, Dezful and Shushtar in South of Iran. The essential oils were obtained by hydrodistillation and the oils were analyzed by GC and GC/MS. The maximum oil yield of E. melliodora was obtained in winter (3.1-3.9%) and spring (2.6-2.7%) from Shushtar samples, and in autumn (1.7-2.0%) from Dezful samples. The highest percentage of 1,8-cineole was found in winter and autumn in both regions. The maximum oil yield of E. kingsmilli was obtained in winter (2.8-3.1%) from Shushtar samples, and in authumn (2.7-3.2%) from Dezful samples. The highest percentage of 1, 8-cineole was found in winter and autumn in Shushtar and autumn, spring and winter in Dezful. The maximum oil yield of E. dundasii was obtained in winter (2.8-4.7%) from Shushtar samples, and in summer (0.9%) from Dezful samples. The highest percentage of 1, 8-cineole was found in spring and autumn in Shudhtar and spring in Dezful. There were also some variations in the amounts of other major and minor components. According to the results and to achieve a suitable quality and quantity of Eucalyptus essential oil, cultivation of E. melliodora in Shushtar and Dezful is recommended. For obtaining the highest oil yield and 1,8-cineole content from the mentioned Eucalyptus species, the best harvesting time for E. melliodora is spring and winter in Shushtar and autumn in Dezful. Cultivation of E. kingsmilli in Dezful is more suitable than that in Shushtar and the best harvesting time is spring and autumn in Shushtar and autumn in Dezful. Cultivation of E. dundasii is also recommended in Shushtar while not in Dezful due to its low yield and quality of essential oil. The best harvesting time for E. dundasii in Shushtar is winter (the highest oil yield) and spring (the highest 1, 8-cineole percentage).