مباني معرفت شناسي حكمت اشراق سهروردي

مباني معرفت شناسي حكمت اشراق سهروردي

بررسي نظام معرفتشناسي شهابالدين سهروردي (549-587ق) به عنوان موسس دومين حوزه انديشه فلسفي در تاريخ فلسفه اسلامي، اهميت ويژهاي دارد. معرفتشناسي او با بررسي تعارضهاي منطقي در نظام فلسفي مشاي صورت ميگيرد. نظريه سهروردي در باب علم شامل دو جزي است: نخست، جزي سنتزدايي است كه سهروردي در آن، به نظريههاي مختلف علم، مخصوصاً علم به واسطه تعريف، ادراك حسي، مفاهيم اولي يا مقدم بر تجربه انتقاد ميكند. او ابتدا ساختار «تعريف» ارسطويي را نقد كرده كه اين نقد، نخستين تلاش مهم براي نشان دادن تعارض ساختار ارسطويي و گام نخست در تدوين حكمت اشراق است. سهروردي محدوديتها و نارسايي تعريف را در رسيدن به يقين نشان داده است. به نظر او نظريههاي مطرح شده درباره علم، اگرچه ما را به جنبهاي از حقيقت رهنمون كرده و كاملاً نامعتبر نيستند، اما هيچ يك منتهي به يقين نشده و از امكان وقوع علم سخن نگفتهاند. سهروردي نه تنها ميكوشد ضابطه صوري متفاوت حاكم بر تعريف را نسبت به مشاييان ابداع كند، بلكه تلقي او از تعريف، جزي اساسي نظريه اشراقي وي از ساختار عقلاني علم است. اين اختلاف اساسي مبين ديدگاه كاملاً متفاوت اصول منطقي و معرفتشناسانه در فلسفه است كه بر اساس آن جزي دوم نظريه سهروردي شكل ميگيرد، به طوري كه در حكمت اشراق، برتري از آنِ شهود و بر مبناي نظريه مشاهده- اشراق است. و بر اساس«علم حضوري» تدوين مي‌شود.