مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - اولين گزارش ميگوي Exopalaemon styliferus (Crustacean: Decapods: Palaemonidae) از ايران

چكيده فارسي :

ميگوهاي خانوادة Palaemonidae در دامنه وسيعي از محيط‌هاي آب شيرين تا اقيانوس زيست مي‌كنند. اين ميگوها از رژيم غذايي مختلط شامل علف دريايي، حشرات آبزي، سخت‌پوستان كوچك و موجودات اپي‌فونا تغديه مي‌نمايند و بخش مهمي از زنجيرة غذايي بعنوان غذاي ماهيان، پرندگان و شكارچيان ديگر را تشكيل مي‌دهند. ميگوهاي پالئومونيد آب شيرين ارزش تجاري داشته و بعنوان طعمه صيد و غذا مورد استفاده قرار مي‌گيرند (Kim et al., 2008). تاكنون 7 گونه ميگوي آب شيرين به نامهاي Caridina fossarum (Heller, 1862)، C. babaulti (Bouvier, 1981)، Atyaephyra desmaresti (Millet, 1831)، Palaemon elegans (Rathke,1837)، P. adspersus (Rathke,1837)، Macrobrachium rosenbergii (De Haan, 1849) و M. nipponense (De Man, 1879) در ايران گزارش شده است (كودلينا، 1950 ؛ ;Heller, 1862 Gorgin, 1996و Grave & Ghane, 2006). 3 گونه اول گونه‌هاي بومي و 4 گونه آخر ميگوهاي غيربومي و وارداتي مي‌باشند. ميگوي Exopalaemon styliferus در آبهاي كم عمق دريايي و لب شور از سواحل شمالي برونئي و اندونزي به سمت غرب، سرتاسر تايلند و هند تا پاكستان (Fischer & Bianchi, 1984) و آبهاي داخلي عراق و كويت گزارش شده است (Salman & Bishop, 1990). اگر چه گونه ذكر شده پراكنش وسيعي در آبهاي ساحلي دارد، اما به نظر مي‌رسد فقط در نزديك مصبهاي رودخانه‌هاي بزرگ وجود دارد (Salman & Bishop, 1990). در ايران از اين گونه بعنوان طعمه در صيد ماهيان تجاري و غذاي خوراكي بصورت چيپس توسط مردم محلي شهر آبادان استفاده مي‌شود. مطالعه حاضر براي اولين بار گزارش جديدي از ميگوي آب شيرين E. styliferus در ايران ارائه مي‌دهد. در تابستان سال 1387 طي بررسي اكولوژيك قسمت پايين دست رودخانه بهمنشير (15 كيلومتري خليج فارس با موقعيت جغرافيايي ?37 ?06 ْ30 شمالي و ?51 ?34 ْ48 شرقي) در شهر آبادان، يك ميگوي آب شيرين مشاهده شد. عمق آب در منطقه مورد بررسي كمتر از 5/2 متر، بستر نرم و گلي، درجه حرارت آب 26 درجه سانتيگراد و شوري آب 20 گرم در ليتر در زمان نمونه‌برداري ثبت گرديد. رودخانه بهمنشير در جنوب غربي ايران واقع شده و يكي از شاخه‌هاي اصلي رودخانه كارون است كه از طريق خورموسي به خليج فارس مي‌ريزد. براي تعيين جنسيت نمونه‌ها از وجود يا عدم وجود زائده نرينگي روي اندوپود دومين جفت پاهاي شنا استفاده شد. طول كل (نوك رستروم تا انتهاي تلسون)، طول بدن (فاصله بين پايه چشم تا انتهاي تلسون) و طول كاراپاس (فاصله بين پايه چشمي تا ابتداي اولين بند شكمي) بوسيله كوليس با دقت 1/0 ميليمتر اندازه‌گيري گرديد پس از مطالعه آزمايشگاهي و مطابقت با كليد شناسايي فائو (Fischer & Bianchi, 1984) و ارسال نمونه‌ها به دانشكده جانورشناسي دانشگاه Aristotle كشور يونان ثبت جديدي متعلق به خانواده Palaemonidae با نام علمي Exopalaemon styliferus براي اولين بار در ايران گزارش گرديد. در سابق پراكنش اين گونه مربوط به سواحل شمالي برونئي و اندونزي به سمت غرب، سرتاسر تايلند و هند تا پاكستان و آبهاي داخلي عراق و كويت بود. بدين ترتيب با مطالعه حاضر، دامنه پراكنش اين گونه تا ايران نيز ادامه دارد. از 472 نمونه ميگوي صيد شده در تابستان 1387در بخش پايين دست رودخانه بهمنشير، 262 عدد جنس نر (5/55 درصد) و 210 عدد جنس ماده (5/44 درصد) بودند. نتايج آزمون مربع كاي 2 (2?) نشان داد كه نسبت نرها (25/1) بيشتر از ماده‌ها (1) مي باشد و داراي اختلاف معني‌داري با نسبت 1:1 بود (P<0.05). از 210 ميگوي جنس ماده، 142 عدد فاقد تخمهاي چسبيده به پاهاي شكمي (6/67 درصد) و 68 عدد داراي تخمهاي چسبيده به پاهاي شكمي (4/32 درصد) بود. با توجه به جدول 1 دامنه تغييرات طول جنس ماده بيشتر از جنس نر مي‌باشد. رستروم اين ميگو دراز و باريك كه تعداد 7-5 خار روي تاج آن وجود دارد. در قسمت بالايي نوك رستروم 2-1 دندان (Fischer & Bianchi, 1984)، 4-1 دندان (Salman & Bishop, 1990) و 3-2 دندان (مطالعه حاضر) گزارش شده است. در اين مطالعه در بخش زيرين رستروم 10- 6 عدد شمارش گرديد كه در كليدهاي شناسايي و مطالعات ديگر همين تعداد ثبت شده است. داراي خار و شيار آبششي Branchiostegal مي‌باشد. رنگ اين ميگو شفاف متمايل به سفيد، قسمت انتهايي رستروم قهوه‌اي تاريك متمايل به قرمز و چند لكه تاريك‌تر در نوك اروپود و تلسون مي‌باشد. ميگوهاي داراي تخم روي صفحات جانبي 4 بند اول شكمي لكه‌هاي تاريك بزرگ وجود دارد. تخمهاي متصل به پاهاي شكمي ميگوهاي ماده متمايل به زرد است (شكل 1). جدول 1: برخي پارامترهاي زيستي جنس نر و ماده ميگوي styliferus E. در بخش پايين دست رودخانه بهمنشير جنسيت طول كاراپاس (ميليمتر) طول بدن (ميليمتر) ماده انحراف معيار ± ميانگين 27/0±39/1 94/0±89/4 حداكثر- حداقل 03/2–66/0 7–2/2 تعداد 209 210 نر انحراف معيار ± ميانگين 15/0±11/1 51/0±98/3 حداكثر- حداقل 59/1–73/0 38/5–69/2 تعداد 262 262 شكل 1: كاراپاس (سمت راست) و ميگوي كامل (سمت چپ) E. styliferus جمع‌آوري شده از پايين دست رودخانه بهمنشير حداكثر طول كل ميگوي E. styliferus جمع‌آوري شده از پايين دست رودخانه بهمنشير (93 ميليمتر) اندكي بيشتر از مقدار طول كل گزارش شده توسط Fischer و Bianchi در سال 1984 و كمتر از آن چيزي كه توسط Salman و Bishop در سال 1990 مشاهده شده است. در اين تحقيق طول كاراپاس ميگوهاي تخم‌دار E. styliferus از 5/12 تا 6/19 ميليمتر متغير بود. اندازه طولي كمتر از 5/12 ميليمتر در نمونه‌ها مشاهده نشد. Leung در سال 1994 گزارش كرد كه دامنه طول كاراپاس ميگوهاي تخم‌دار اين ميگو جمع‌آوري شده از آبهاي هنگ كنگ 4/9 تا 4/19 ميليمتر متغير بود.