علم ديني به منزله مبنايي در باب نحوه تعامل علم و دين

علم ديني به منزله مبنايي در باب نحوه تعامل علم و دين

بحث از معنا، امكان، مطلوبيت، چگونگي و ضرورت علم ديني مدتي است كه در جامعه ما چالشبرانگيز شده است. شايد مهمترين مشكل، شفاف نبودن بسياري از مباني علمشناسي و دينشناسي در اين عرصه است. مثلاً برخي از مخالفان علم ديني، چون ماهيت علم را در برخورداري از روش تجربي ميدانند، منكر امكان علم دينياند. يا اينكه برخي از مدافعان علم ديني گاه بر مباني فلسفياي تكيه ميزنند كه علم را بيشتر، امري فرهنگي معرفي ميكند تا امري معرفتي؛ و اين تلقي ناخودآگاه آنها را به وادي نسبيتگرايي نزديك ميسازد. همچنين گاه دين محدود در ارزشها و يا منحصر در متون نقلي معرفي ميشود. در مقاله حاضر كوشش شده با تكيه بر برخي از مباني برگرفته از فلسفه اسلامي، منطق و علم اصول و با نيمنگاهي به برخي از مباحث فلسفه علم و فلسفه دين، تبييني از نوع تعامل علم و دين ارايه شود كه ثمره آن تحول در علوم موجود و پديدار شدن علمي باشد كه همانقدر كه متصف به «علم» بودن است، وصف «ديني» نيز داشته باشد. بدين منظور ابتدا بحثي در باب ماهيت علم مطرح شده و از مفهوم اصيل علم (كشف واقع) در مقابل دو مفهوم مدرن و پستمدرنِ علم دفاع شده، سپس مفهوم «ديني» بودن مورد مداقّه قرار گرفته و در نهايت تعريفي از علم ديني ارايه شده كه هم حيثيت معرفتي علم را حفظ كند و هم به لحاظ مباني، غايات و محتوا به نحو مطلوبي ديني باشد.

Discussion about issues such as meaning, possibility, desirability, nature and necessity of religious science has for some time turned into a challenging issue in our society. Probably the most important problem is lack of transparency of a number of principles of scientology and theology in this regard. For instance, some opponents of religious science reject the possibility of religious science because they maintain that science by nature is based on empirical method. On the other hand, some advocates of religious science rely on such philosophical principles that introduce science mainly as a cultural issue rather than an epistemological issue. This approach unknowingly pushes them towards relativism. Also some time religion is confined to the values or to the narrative texts. Through relying on some principles of Islamic philosophy, logic and principles of jurisprudence and also by an outlook based on issues related to philosophy of science and philosophy of religion, attempts have been made in the present paper to offer an explanation of a kind of interaction between science and religion whose result will be transformation of the existing science and emergence of a science which is as much attributed to “science” as it is described as “religious”. Thus, in the first place, the nature of science has been explained and the genuine concept of science (discovery of reality) has been defended against the modern and postmodern concepts of science. In the next place the concept of being “religious” has been analyzed and finally a definition of religious science has been offered in which the epistemological status of science is preserved and its principles, ultimate goals and content are desirably religious.