اصل طرد شق ثالث و انگاره تخطّي از آن در پارادايم هاي چندارزشي و فازي

اصل طرد شق ثالث و انگاره تخطّي از آن در پارادايم هاي چندارزشي و فازي

در قرن بيستم، نقد ارزش فلسفي پارادايم دوارزشي به شكل گيري انگاره تخطّي از اصل طرد شق ثالث و پيدايش دستگاه هاي منطقي غيراستاندارد از قبيل منطق چندارزشي و فازي انجاميد. اين انگاره در حالي شكل گرفت كه اصل طرد شق ثالث در كنار دو اصل اينهماني و امتناع تناقض از اصول اوّلي فكر محسوب مي شد و تخطّي از هر يك از آنها، به دليل رابطه منطقي آنها با يكديگر، مستلزم تخطّي از دو اصل ديگر بود. اما آيا تخطّي از اصول اينهماني و امتناع تناقض امكان پذير است؟ در غير اين صورت ادعاي مدافعان منطق هاي چندارزشي و فازي مبني بر تخطّي از اصل طرد شق ثالث چگونه توجيه مي شود؟ در اين مقاله ابتدا به تبيين صورت بندي هاي مختلف اصول سه گانه فوق پرداخته، سپس ضمن قبول ناتواني زبان دودويي در تبيين برخي پديده ها و لزوم تاسيس زبان-هاي چندارزشي و فازي براي پرداختن به مسايل علمي و فلسفي به بيان اين نكته مي پردازيم كه اولاً التزام به اين زبان ها مانع التزام به اصول سه گانه يادشده نيست، ثانياً ارسطو به عنوان اولين كسي كه به طور مفصل و منسجم از دو اصل امتناع تناقض و طرد شق ثالث سخن گفته و از بنيانگذاران منطق و فلسفه بر پايه اين اصول است امكان ابهام در قضايا و نيز وجود ارزش هاي مياني «تقريباً صادق» و«تقريباً كاذب» را پذيرفته و از آنها در فرايند تعيين ارزش گزاره ها استفاده كرده است. به علاوه وي در برخي موضوعات به زبان چندارزشي سخن گفته و در مواردي توسل به زبان دودويي در تبيين برخي حوادث را مورد نقد قرار داده است.