فرايند شكل گيري و گسترش سكونتگاههاي غيررسمي (نمونه موردي: محله سهرابيه كرج)

طي دهه هاي اخير به تدريج محلات نابسامان و سكونتگاههاي غيررسمي، به طور عمده در حاشيه شهرهاي بزرگ كشور، خارج از برنامه رسمي توسعه شهري و به صورت خودرو شكل گرفته و گسترش يافته است. اين پديده در مطالعات شهري ب هعنوان يكي از آسيب هاي شهري مطرح ميباشد. در فرايند آسيب شناسي شهري يكي از مراحل بسيار مهم، شناخت دقيق و همه جانبه از آسيب مي باشد. به عبارتي تنها با شناخت دقيق از عوامل ايجاد آسيب است كه مي توان راهكارهاي حل آن را نيز ارايه نمود. از اين جهت شناخت عوامل تاثيرگذار در پيدايش و توسعه مناطق حاشيه نشين بيش از پيش لازم و ضروري به نظر مي رسد. اين شناخت دقيق و واقع بينانه از دو جهت سودمند واقع خواهد شد : اولاً در صورت دست يافتن به شناخت درست، موضع گيري مناسب و روشنگرايانه اي در مقابل مشكلات كالبدي و غيركالبدي خواهيم داشت، ثانيا مي توان به راهكاري مناسب و توانمند براي جلوگيري از شكل گيري، گسترش و اصلاح وضعيت كنوني اين مناطق رسيد. تا كنون از سوي پژوهشگران مطالعات شهري دلايل متعددي براي شكل گيري حاشيه نشيني ارايه گرديده است. با توجه به متنوع بودن پديده حاشيه نشيني نمي توان دلايل وجود آنرا براي يك شهر، به شهر ديگر تعميم داد. كرج بهعنوان يكي از كلانشهرهاي كشور بهعلت برخوردار بودن از جاذبه هاي متنوع بهعنوان مقصد تعداد كثيري از مهاجرين مي باشد. در اين پژوهش به بررسي علل شكل گيري اسكان غيررسمي و فرايند گسترش آن در محله سهرابيه كرج پرداخته شده است . اين محله با مساحتي در حدود 33 هكتار و با جمعيتي معادل 5247 نفر، در غرب شهر كرج و در كنار جاده قزلحصار قرار دارد . روش تحقيق در اين پژوهش از نوع توصيفي - تحليلي بوده و از روش پيمايشي و كتابخانه اي نيز استفاده شده است. شيوه نمونه گيري به صورت تصادفي و از هر 10 خانوار يك خانوار بوده است. يافتههاي اين پژوهش نشان مي دهد كه ريشه شكل گيري سكونت در محله سهرابيه كرج به سال 1343 مي رسد . اولين ساكنان اين محله به دنبال انجام اصلاحات ارضي و به علت وجود بسترهاي مناسب طبيعي به آنجا آمده اند. بعد از انقلاب و به دنبال تشديد روند مهاجرپذيري شهر كرج و همچنين وجود مزيت هاي متعدد محله سهرابيه براي مهاجرين كم درآمد از قبيل ارزان بودن زمين، نزديكي به شهر كرج و وجود جاده قزلحصار بهعنوان محور اتصالي محله سهرابيه به پيكره اصلي شهر كرج و عدم نظارت دقيق شهرداري بر ساخت و سازهاي غيرمجاز، اين محله مقصد مهاجرت تعداد زيادي از مهاجرين گرديد. همچنين يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه نزديك به 85 درصد مهاجرين به اين محله از استانهاي شمال غرب و غرب كشور و با انگيزه دستيابي به شغل بوده است. بر اين اساس لزوم توزيع عادلانه امكانات در سطح اين مناطق و ايجاد فرصت هاي شغلي در آنها بهعنوان رويكرد اصلي در جلوگيري از گسترش اسكان غيررسمي در محله سهرابيه و شهر كرج مطرح مي باشد.

During the recent decades, unorganized and informal settlements is gradually formed and expanded mainly in the outskirt of big cities, out of official plan of urban development. This phenomenon is considered as one of the urban dilema in the urban studies. In the process of urban pathology, one of the most important step is an accurate and comprehensive recognition of these dilema. In other words, only accurate recognition from the factors that created these dilama, could present the solution strategy in this regards. Effective recognition in the formation and development of squatter settlement is inevitable more than ever. This accurate and realistic recognition will be useful in two points. First, if an appropriate recognition to be achieved, suitable and illustrative observation would be available against the physical and non physical problems. Secondly, a suitable and appropriate solution to prevent in formation and expansion, also to improve the current condition of these areas. Urban study researchers have presented various reasons for the formation of squatters. According to the diversity of squatter phenomenon, we cannot generalize the reasons for its formation from one city to another. Karaj is one the metropolis of the country that providing various attractions as destination of many immigrants. In this paper, the reasons for formation of informal settlement and the process of its expansion has been studied in the Sohrabiye district of Karaj. This district has an area of about 33 hector and 5247 population and is located in the west of Karaj, next to the Ghezelhesar road. The methodology of the research in this paper has been analytical- descriptive and also analyzing the data resulted from the field survey. The mothod of sampling has been random and 1family from 10 families is selected. The result of this research shows that the origin of residence formation in the Sohrabiye district of Karaj has returned to the year of 1964. The first residents of this district have migrated following the land reformation. After Islamic Revolution (1979) and following the intensity process of migration in Karaj city and also variety advantages of Sohrabiye district for low income emigrants such as cheap land, Proximity to Karaj city and Ghezelhesar road as a connective axis of Sohrabiye district to main structure of Karaj city and lack of precise supervision of municipality on illegal construction. This district is selected as a destination emigration of many migrants. Also the result of research shows that near 85% of the emigrants who came to this district are come from western north and west of the country and their intension is employment. According to this, the necessity of fair distribution of facilities and providing job opportunities in these area could be as a main approach in preventing the expansion of illegal settlement in Sohrabiye district and city of karaj as whole.