اثر عمليات اصلاح و احيا مرتع بر تركيب و تنوع ذخاير بذر گونه هاي گياهي موجود در خاك (مطالعه موردي: مراتع حوزه رودخانه كبير سوادكوه، مازندران)

ارزيابي تغييرات ايجاد شده در اكوسيستم مرتعي پس از اجراي عمليات اصلاح و احيا براي تعيين اثرهاي مثبت يا منفي اين پروژه ها ضروري مي باشد. قسمتي از تركيب گياهي مراتع به صورت پتانسيلي از بذرهاي زنده در بانك بذر خاك نهفته است. اين بخش مهم اكوسيستم مي تواند در اثر عوامل محيطي و مديريتي تغيير نمايد. اين مطالعه در بخشي از مراتع حوزه رودخانه كبير سوادكوه در مازندران كه به مدت 7 سال در آن پروژه اصلاح و احيا مرتع انجام شده صورت پذيرفت تا اثر آن بر بانك بذر خاك تعيين گردد. نمونه گيري بانك بذر از دو منطقه شاهد و احيا در دو عمق 5-0 و10-5 سانتي متري خاك (210 نمونه) به روش تصادفي- سيستماتيك انجام شد. تركيب و مقدار بانك بذر خاك با نگهداري نمونه هاي خاك در گلخانه به روش جوانه زني تعيين شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه تعداد 38 گونه گياهي در بانك بذر خاك و71 گونه در پوشش گياهي سطحي زمين وجود دارند. تنها 16 گونه گياهي بين بانك بذر و پوشش گياهي مشترك بودند. بنابراين پوشش گياهي از تنوع و غناي بيشتري نسبت به بانك بذر خاك برخوردار بود. از 38 گونه مشاهده شده در بانك بذر منطقه تعداد 18 گونه در دو منطقه شاهد و احيا مشترك بودند. تعداد 17 گونه گياهي فقط در بانك بذر منطقه احيا يافت شدند. به طوري كه بانك بذر دو گونه پاسخ معني داري به انجام عمليات احيا و اصلاح نشان دادند. به هر حال، انجام پروژه اصلاح و احيا مرتع ناحيه به طور معني داري موجب افزايش غنا و تنوع بانك بذر خاك شد. برخي گونه هاي گياهي در عمق خاصي از خاك مشاهده شدند. نتايج اين تحقيق نشان داد كه بانك بذر خاك مي تواند در اثر عمليات احيا تغيير نمايد كه اين تغيير به ميزان تغييرات در پوشش گياهي به واسطه عمليات احيا، نوع عمليات و مدت زمان اجراي پروژه بستگي دارد.

Evaluation of changes in rangeland ecosystem after rehabilitation and restoration projects is important to determine the positive or negative effects of these projects. Parts of species composition in rangelands are in the soil seed bank as living seeds which are a potential for regeneration. Management and environmental factors may change the soil seed bank. This Study was carried out in mountain rangelands in Kabir watershed in Mazandaran province. A restoration project was done in this area 7 years ago and this study aimed to assess the effect of this project on soil seed bank. Soil was sampled random-systematically in control and restoration sites (210 samples) from 0-5 and 5-10 cm depths. Then seed bank composition was identified after seed germination in greenhouse. The results of this study showed that there were 38 species in soil seed bank whereas 71 species were existent in vegetation. Only 16 species were common between seed bank and vegetation. We found greater species diversity and richness in vegetation than that of soil seed bank. Only 18 species were common in the soil seed bank of control and restoration sites. Seventeen species were restricted to the seed bank of restored site. Among common species between soil seed bank of two sites, the project significantly influenced the seed bank of two species. Also, the restoration project significantly increased the richness and diversity of soil seed bank. Some species were unique to the specific soil depth. The results of this study showed that the soil seed bank would be altered by restoration and rehabilitation project and this depended on vegetation change due to restoration, type of treatment and time since project was performed.